स्वतन्त्र समाचार सेवा / INS 
नेपालका किसानहरू परम्परागत धान–गहुँ खेतीबाट टाढा हुँदै उच्च मूल्यवान तथा व्यावसायिक बालीतर्फ आकर्षित भएका छन् । मल र सिँचाइको समस्या तथा बिचौलियाको शोषणबाट पीडित किसानहरूले कम लगानीमा बढी मुनाफा दिने भटमास र चिया जस्ता बाली अपनाउँदै छन् । सुदूरपश्चिमको कञ्चनपुरदेखि पूर्वको भोजपुरसम्म यो प्रवृत्ति फैलिँदै छ, जसले ग्रामीण अर्थतन्त्रलाई मजबुत बनाउने अपेक्षा गरिएको छ ।
कञ्चनपुरको दोधारा चाँदनी नगरपालिकामा भटमास खेतीले किसानहरूलाई नयाँ आशा दिएको छ । यहाँका किसानहरू चार–पाँच वर्षयतादेखि धान–गहुँको परम्परागत खेती घटाउँदै भटमासतर्फ लागेका छन् । नगरपालिका–८ का टेकबहादुर खड्काले सुरुमा पाँच कठ्ठा जग्गामा भटमास खेती थालेका थिए । अन्य बालीको तुलनामा तीन गुणा बढी फाइदा हुने भएपछि उनले क्षेत्र विस्तार गर्दै डेढ बिघा जग्गामा खेती गरेका छन् । “भटमासमा थोरै मेहनत र लगानीले वार्षिक दुई देखि तीन लाखसम्म आम्दानी हुन्छ,” खड्काले भने, “धान–गहुँ सस्तोमा बिक्छ, तर भटमास बिक्री गर्दा राम्रो मूल्य पाइन्छ । कुखुराको दाना उद्योगका व्यापारीहरू घरमै आउँछन्, बिक्रीको समस्या छैन ।”
दोधारा चाँदनीका अन्य किसानहरू पनि यही अनुभव साझा गर्छन् । नगरपालिका–९ का जगत बुढाले गत वर्ष ८५ रुपैयाँ प्रतिकिलोमा भटमास बिक्री गरेका थिए । “धान–गहुँमा मेहनत हामीले गर्छौँ, फाइदा बिचौलियाले लिन्छन् । भटमासले रोजेको मूल्य दिन्छ,” उनले भने । एक बिघा जग्गामा खेती गर्दै आएका बुढाले अर्को वर्षदेखि विस्तार गर्ने योजना बनाएका छन् । नगरपालिकामा तीन हजार ६०० हेक्टर खेतीयोग्य जमिन छ, जसमध्ये एक सय हेक्टरमा भटमास खेती भइरहेको छ । कृषि अधिकृत कमलापति भट्टका अनुसार, “यहाँको दोमट माटो भटमासका लागि उपयुक्त छ । गत वर्ष प्रदेश सरकारले ५८ हेक्टरका लागि अनुदान दियो, जसले किसानहरूलाई उत्साहित बनायो ।” पालिकाले अर्को वर्षदेखि भटमास लक्षित कार्यक्रम ल्याउने तयारीमा छ ।
यसै गरी, पूर्वी पहाडी जिल्ला भोजपुरमा चिया खेतीले किसानहरूलाई व्यावसायिक कृषिमा डोर्याएको छ । टेम्केमैयुङ गाउँपालिका–३ का सरमान गिरी एक दशकदेखि चियाको व्यावसायिक खेती गर्दै उदाहरणीय बनेका छन् । उनले ८० रोपनी क्षेत्रमा चिया बगान विस्तार गरेका छन् र विसं २०७६ देखि ‘गरस चिया उद्योग’ सञ्चालनमा ल्याएका छन् । यो जिल्लाको पहिलो चिया उद्योग हो, जसले हरियो चिया (ग्रिन टि), कालो चिया र सिल्भर चिया उत्पादन गर्छ । नेपाल चिया तथा कफी विकास बोर्डबाट ट्रेडमार्क प्रमाणपत्र प्राप्त गरेको यो उद्योग अर्गानिक चिया उत्पादनमा केन्द्रित छ ।
गिरीले कोशी प्रदेश सरकारबाट १७ लाख ५० हजार अनुदान पाएका छन् । “उचित मूल्यमा बिक्री भए वार्षिक २५ देखि ३० लाखसम्म आम्दानी हुन्छ,” उनले भने । महिनामा चार पटक चिया टिप्न सकिने बगानमा नर्सरीदेखि रोपण र प्रशोधनसम्मका काम आफैँ गर्छन् । अन्य किसानहरूलाई सल्लाह र प्राविधिक मार्गदर्शन पनि दिन्छन् । खेती विस्तारसँगै उनले ‘टेम्के फन पार्क तथा रिसोर्ट’ सञ्चालन गरेका छन्, जसले पर्यटक आकर्षित गर्छ । भोजपुरका अन्य किसानहरू पनि गिरीको सफलताबाट प्रेरित भएर चिया खेतीमा जुटेका छन् ।
यी उदाहरणहरूले देखाउँछन् कि नेपालका किसानहरू कम लगानीमा उच्च आम्दानीका लागि व्यावसायिक बालीतर्फ उन्मुख छन् । प्रदेश सरकारका अनुदान र स्थानीय पालिकाको सहयोगले यो प्रवृत्ति तीव्र बन्दै छ । यद्यपि, मल, सिँचाइ र बजार व्यवस्थापनका चुनौतीहरू कायम छन् । कृषि मन्त्रालयका अनुसार, यस्ता बालीहरूले ग्रामीण रोजगारी बढाउने र आयात घटाउने सम्भावना छ । किसानहरूको यो पहलले देशको कृषि अर्थतन्त्रलाई नयाँ उचाइ दिन सक्छ ।
श्रोत: आइएनएस-स्वतन्त्र समाचार
स्वतन्त्र समाचार सेवा / INS का अन्य पोस्टहरु:
- हेम्जाकोट गाउँ र माछापुच्छ्रे हिमाल
- पनौती प्रेस पूर्ण सञ्चालनतर्फ : छ महिनामा नागरिकता-लाइसेन्ससहित नौ सेवा
- आज गणेशमान सिंहको १११औँ जन्म जयन्ती मनाइँदै
- आजका लागि विदेशी मुद्राको विनिमय दर
- ट्रम्पको भाषण सम्पादनको आलोचना पछि बिबिसीका निर्देशकले दिए राजीनामा
- विभिन्न सडक दुर्घटनामा एकको मृत्यु, १७ घाइते
- महाकाली करिडोर: सुदूरपश्चिमको लाइफलाइन अलपत्र
- ‘एनटिभी वर्ल्ड’ आजदेखि: पिएसबी नेपालको स्थापनाको प्रथम वर्षोत्सव
- आजको विदेशी मुद्राको विनिमय दर
- स्याउले सिप्तिङ होमस्टे: आठपहरियाको संस्कृति र पर्यटनको नयाँ ढोका
