स्वतन्त्र समाचार सेवा / INS 
फिनल्याण्डले विद्यार्थीहरूलाई सञ्चार र प्रचारको बारेमा सिकाउन विद्यालय शिक्षा मार्फत नयाँ तरिकाहरूको परीक्षण गरिरहेको छ। यसको सफलताबाट झुटो र भ्रमयुक्त सूचना र जानकारीबाट युवा पुस्तालाई जोगाउन अन्य देशहरूले धेरै सिक्न सक्नेछन्।
हेमेनलिना, फिनल्याण्डकी शिक्षिका सारा मार्टिक्काले आफ्ना विद्यार्थीहरूलाई दिने एउटा सामान्य पाठ यस प्रकार छ: उनले आठौं कक्षाका विद्यार्थीहरूलाई समाचार र लेखहरू प्रस्तुत गर्छिन् र तिनीहरू बारे विद्यार्थीहरू छलफल गर्छन्। सो लेखको उद्देश्य के हो? यो कसरी र कहिले लेखिएको थियो? लेखकका केन्द्रीय धारणा र तर्कहरू के के हुन्? भनेर उनी बहस चलाउँछिन्।
” किनभने यो राम्रो कुरा हो वा यो नराम्रो कुरा हो,यसको मतलब यो सत्य हो वा यो मान्य हो,” बहस गराउनुपर्ने बारे उनले भनिन्। गत महिना एक कक्षामा, उनले विद्यार्थीहरूलाई तीन टिकटकको भिडियो देखाइन्। र, उनीहरूले भिडियोहरूले उनीहरूमा पार्ने प्रभावबारे छलफल गरे। उनको लक्ष्य, शिक्षकहरू जस्तै, विद्यार्थीहरूलाई पनि गलत जानकारी पहिचान गर्न सिक्न मद्दत गर्नु हो।
फिनल्याण्ड लगातार पाँचौं पटक गलत सूचना विरुद्धको लचिलोपनमा ४१ युरोपेली देशहरूमध्ये नम्बर १ स्थानमा रहेको छ । बुल्गेरियाको सोफियामा रहेको ओपन सोसाइटी इन्स्टिच्युटले अक्टोबरमा प्रकाशित सर्भेले यो तथ्याङ्क प्रस्तुत गरेको । अधिकारीहरू भन्छन् -फिनल्याण्डको सफलता यसको बलियो शिक्षा प्रणालीको परिणाम मात्र होइन, विद्यार्थीहरूलाई नक्कली समाचारहरू सिकाउने एकजुट प्रयासको कारण पनि हो। मिडिया साक्षरता विद्यालयमा सुरु हुने राष्ट्रिय पाठ्यक्रमको एक हिस्सा बनेको छ ।
“शिक्षकले जे पढाउनुहुन्छ, चाहे त्यो शारीरिक शिक्षा होस् वा गणित वा भाषा, तपाईंले सोच्नुपर्छ, मैले बालबालिका र युवाहरूसँग मेरो काममा भ्रमबाट जोगाउने तत्वहरू कसरी समावेश गर्ने?'” फिनल्याण्डको राष्ट्रिय अडियोभिजुअल संस्थान, जसले मिडिया शिक्षाको निरीक्षण गर्दछ, यसका निर्देशक लियो पेक्कालाले भने।
फिनल्याण्ड पछि, ओपन सोसाइटी इन्स्टिच्युटको सर्वेक्षणमा गलत जानकारी रोक लगाउनको लागि प्रभावकारी उच्च स्थानमा रहेका युरोपेली देशहरू हुन : नर्वे, डेनमार्क, इस्टोनिया, आयरल्याण्ड र स्वीडेन । जर्जिया, उत्तरी म्यासेडोनिया, कोसोभो, बोस्निया र हर्जगोभिना र अल्बानिया भने भ्रमपूर्ण जानकारी ( फेक ) नियन्त्रणमा सबैभन्दा कमजोर देशहरू देखियो। सर्वेक्षणको नतिजा गणना प्रेस स्वतन्त्रता, समाजमा विश्वासको स्तर र पढाइमा विज्ञान र गणितमा प्राप्त अङ्कको आधारमा गरिएको थियो।
संयुक्त राज्य अमेरिकालाई यो सर्वेक्षणमा समावेश गरिएको थिएन, तर अन्य सर्वेक्षणहरूले २०१६ यता गलत सूचनाहरू बढी प्रचलित भएको र समाचार मिडियामा अमेरिकीहरूको विश्वास को रेकर्ड कम हुँदै गएको देखाउँछ।
ग्यालप द्वारा गत अक्टोबरमा प्रकाशित एक सर्वेक्षण परिणामले सही र निष्पक्ष रूपमा समाचार रिपोर्ट गर्न भनिने आम सञ्चार मिडियामा केवल ३४ प्रतिशत अमेरिकीहरूले मात्र विश्वास गर्ने गरेको देखायो। तर फिनल्याण्डमा, ७६प्रतिशत।
बजार अनुसन्धान कम्पनी आईआरओ रिसर्चद्वारा आयोजित फिनिश समाचारपत्रहरूको प्रतिनिधित्व गर्ने ट्रेड समूहद्वारा अगस्टमा गरिएको सर्वेक्षण अनुसार फिनहरूले भने छापा र अनलाइन समाचारपत्रहरूलाई विश्वसनीय माध्यम मान्छन्।
फिनल्याण्डले गलत जानकारीको प्रतिरोध गर्न प्रयोग गरेको सार्वजनिक विद्यालय प्रणाली विश्वको उत्कृष्ट मध्यमा पर्छ । यहाँ कलेज नि:शुल्क छ। त्यहाँ सरकार प्रति उच्च जनविश्वास छ। फिनल्याण्ड महामारीबाट कम प्रभावित युरोपेली देशहरू मध्ये एक पनि थियो। यहाँ शिक्षकहरूलाई उच्च सम्मान गरिन्छ।
फिनिश भाषा लगभग ५४ लाख मानिसले बोल्छन्। असत्य वक्ताहरू र झूटा लेखहरू कहिलेकाहीँ व्याकरणीय वा वाक्यविन्यास त्रुटिहरूको कारण पनि सजिलै पहिचान गर्न सकिन्छ, निर्देशक पेक्कालाले भने।
फिनल्याण्डका शिक्षकहरूले मिडिया साक्षरता सिकाउन अनिवार्य छ। यस्ता पाठ कसरी सञ्चालन गर्ने भन्नेमा उनीहरूसँग महत्त्वपूर्ण विवेक छ। माध्यमिक विद्यालयकी शिक्षिका श्रीमती मार्टिकाले जानकारी हेरफेर गर्न कत्तिको सजिलो छ भनी हेर्न विद्यार्थीहरूलाई आफ्नै भिडियो र फोटोहरू सम्पादन गर्ने जिम्मेवारी दिएको बताइन्। राजधानी हेलसिंकीकी एउटी अर्की शिक्षिका, अन्ना आयरासले भनिन् -उनी र उनका विद्यार्थीहरूले “भ्याक्सिनेशन” जस्ता शब्दहरू खोजे र खोज एल्गोरिदमले कसरी काम गर्छ र किन पहिलो परिणामहरू सधैं भरपर्दो नहुन सक्छ भनेर छलफल गरे।
फिनल्याण्डको रूससँग ८३३-माइल सीमाना जाडिएको छ। अहिले रुसले युद्धबारे २०१३ मा मिडिया शिक्षाको लागि आफ्नो राष्ट्रिय लक्ष्यहरू विकास गर्यो र त्यसपछिका वर्षहरूमा विद्यार्थीहरूलाई गलत सूचनाहरू पत्ता लगाउन सिकाउन आफ्नो अभियानलाई गति दियो। फिनिश राष्ट्रिय एजेन्सी फर एजुकेशनका परियोजना संयोजक पावी लेप्पेनेनले भने – उत्तर एट्लान्टिक सन्धि संगठनमा सामेल हुनबारे फिनल्याण्डको धारणा जस्ता विषयहरूमा रूसले गलत जानकारी फैलाई रहेको छ। हामीले गर्ने आधारभूत कुराहरू परिवर्तन भएको छैन तर हामीलाई फरक देखाएको छ। यि खतरा बारे हामीले तयारी गरिरहेका छौं शिक्षा मार्फत त्यसको लागि यो समय हो।
आजका किशोरकिशोरीहरू सामाजिक सञ्जालको साथ हुर्केका छन्, यसको मतलब यो होइन कि उनीहरू कसरी राजनीतिज्ञहरूको हेरफेर गरिएका भिडियोहरू वा टिकटकमा भएका समाचार, लेखहरू पहिचान गर्ने र त्यसबाट जोगाउन सक्षम छन ।
वास्तवमा, गत वर्ष ब्रिटिश जर्नल अफ डेभलपमेन्टल साइकोलोजीमा प्रकाशित एक अध्ययनले किशोरावस्था षड्यन्त्र सिद्धान्तको लागि उच्च प्रभाव पर्ने समय हुन सक्छ भन्ने पत्ता लगाएको छ। अध्ययन अनुसार- सञ्जालहरू योगदान कारक सामाजिक मिडिया हुन सक्छन संसारको बारेमा युवा मानिसहरूलाई प्रभाव पर्ने भन्ने निष्कर्ष आयो।
अझै, फिनिश सरकारले विद्यार्थीहरू यसरी प्रभाव पुग्नको लागि सबैभन्दा सजिलो समूह हो भनी भन्छ। त्यसैले युवाहरूका लागि कार्यक्रमहरू सञ्चालनमा आएको र सरकारले पुस्तकालयहरूलाई बूढापाका मानिसहरूलाई भ्रममा पार्ने उद्देश्यले आएका अनलाइन सूचनाहरू पहिचान गर्न सिकाउन केन्द्रको रूपमा प्रयोग गरिरहेको छ, निर्देशक पेकलले बताउनुभयो।
कुनै पनि उमेर समूहका शिक्षकहरूका लागि नयाँ प्राविधिक प्रभावकारी पाठहरू लिएर आउनु चुनौतीपूर्ण हुन सक्छ, हामीले सयौं वर्षदेखि अध्ययन गर्दै आएका साहित्यको बारेमा कुरा गर्न भने धेरै सजिलो छ,” हेलसिङ्कीको माध्यमिक हाईस्कुलकी शिक्षिका मारी उउसितालोले भनिन्।
उनी आधारभूत कुराहरूबाट सुरु गर्छिन् — विद्यार्थीहरूलाई उनीहरूले इन्स्टाग्राम र टिकटकमा देखेका कुराहरू र फिनिश समाचारपत्रहरूमा पढेका कुराहरू बीचको भिन्नताबारे सिकाएर यो पाठ अगाडिबढाउन पर्छ। “उनीहरूले सामाजिक सञ्जाल र पत्रकारिता बीचको सम्बन्धलाई नबुझेमा नक्कली समाचार वा गलत सूचना वा केहि पनि बुझ्न सक्दैनन्,” उनले भनिन्।
बालबालिकालाई १६ वर्षदेखि पढाउँदै आएकि उसितालोले विद्यार्थीमा पढ्ने -बुझ्ने सीपहरूमा स्पष्ट गिरावट देखेकी छिन्।यो प्रवृत्ति उनी विद्यार्थीहरूको पुस्तकहरूसँग कम समय र खेलहरू र भिडियोहरू हेरेर बढी समय बिताउनुलाई श्रेय दिन्छन्। कमजोर पढ्ने सीप र छोटो ध्यान अवधिको साथमा विद्यार्थीहरू नक्कली समाचारहरू विश्वास गर्न वा भ्रामक वा गलत जानकारी पहिचान गर्ने विषयहरूको बारेमा पर्याप्त ज्ञान नभएकोमा बढी जोखिममा छन्, उनले भनिन्।
जब उनका विद्यार्थीहरूले यस गर्मीमा फिनल्याण्डका प्रधानमन्त्री सान्ना मारिनलाई पार्टीमा नाच्दै र गाउँदै देखाइएको भिडियोहरूको बारेमा कुरा गरिरहेका थिए , शिक्षक उसिताले सामाजिक सञ्जालमा प्रसारित भिडियोहरूबाट कसरी समाचार कथाहरू उत्पन्न हुन सक्छन् भन्ने बारेमा छलफललाई सहज गरिन्। उनका केही विद्यार्थीहरूले सुश्री मारिनले पार्टीमा लागुऔषध प्रयोग गरिरहेकी भनी टिकटक र ट्विटरमा भिडियोहरू हेरेपछि त्यो विश्वास गरेका थिए। तर सुश्री मारिनले ड्रग्स लिएको अस्वीकार गरिन् र पछि परीक्षण पनि नेगेटिभ आयो। यो केस विद्यार्थीलाई बुझाउन राम्रो उदाहरण भयो।
उसितालोले भनिन् कि उनको लक्ष्य विद्यार्थीहरूलाई सत्य र काल्पनिक बीचको भिन्नता छुट्याउन सक्ने तरिकाहरू सिकाउनु थियो। उन्ले भनिन्-“म तिनीहरूलाई मेरो जस्तै सोच्न लगाउन त सक्दिन, तर मैले तिनीहरूलाई आफ्नै विचारहरू बनाउनको लागि उपकरणहरू दिनु भने सक्नुपर्छ ।”
# द न्युयोर्क टाइम्समा छापिएको जेनी ग्रोसको आलेखको भावानुवाद।
श्रोत: आइएनएस-स्वतन्त्र समाचार
स्वतन्त्र समाचार सेवा / INS का अन्य पोस्टहरु:
- गुणस्तरमा प्रश्न उठाउँदै भारतले रोक्यो नेपाली चिया
- रक्सी कलेजोका लागि सबैभन्दा खतरनाक
- १२० हिउँ चितुवा फेला परे डोल्पामा
- जितगढी विजय उत्सव: नेपालले विश्व विजेता अङ्ग्रेजलाई पराजित गरेको दिन
- मुस्ताङ पुगे चार लाख पर्यटक
- पदयात्रा जाँदै हुनुहुन्छ? यी कुराहरूको तयारी गर्नुहोस्
- अमेरिका र बेलायतद्वारा इरानको ड्रोन कार्यक्रममा व्यापक प्रतिबन्धको घोषणा
- आधुनिकताले खायो परम्परागत उत्पादन
- बजार नखोजी दाताका भरमा बनेको मेन्था प्रशोधन केन्द्र बन्द
- नेपाललाई जलवायु परिवर्तन जोखिमको क्षतिपूर्ति माग्दै अर्थमन्त्री
