विचार

कमजोर नेतृत्वका कारण देश टाट पल्टिएको भन्दै जनता विरोधमा उत्रिँदै गर्दाको यो घडी सम्भवत: श्रीलंकाको स्वतन्त्रतापछि सबैभन्दा कठिन हो।

श्रीलंकाको राजधानी कोलम्बोको गल फेस ग्रीनलगायत ठाउँहरूमा उठेको ‘गोता गो गामा (गाउँ जाऊ गोता)’ आन्दोलनमा प्रदर्शनकारीहरूको संख्या बढ्दो छ। उनीहरू सन् २०१९ र २०२० को जनमत उल्टिएको भन्दै राष्ट्रपति गोताबाय राजपाक्ष र उनका परवारका सदस्य राजनीतिबाट बाहिरिनुपर्ने माग राखिरहेका छन्। उनीहरूले जनताको सम्पत्ति राज्यको ढुकुटीमा फिर्ता ल्याउन पनि आग्रह गरेका छन्। यसरी जनतामा असन्तुष्टि चुलिँदै गर्दा सरकारले भने आफ्ना पुराना गलतीलाई निरन्तरता दिँदै गलत कदम चालिरहेको छ।

रातारात कानुनमन्त्रीबाट अर्थमन्त्री बनाइएका र लगत्तै राजीनामा दिएका अली सब्रीले जनताको माग स्पष्ट नभएको …

जति ठूला दल र नेता त्यही मात्राको झुठ बोल्दा रहेछन् भन्ने सत्य स्थानीय निर्वाचनका क्रममा प्रकट भएको छ। यस्तो झुठो दाबी गर्नेमा सबैभन्दा अग्रस्थानमा देखिनुभएको छ एमालेका अध्यक्ष केपीशर्मा ओली । सुदूर पूर्व इलामको चुलाचुलीमा होस् कि सूदूर पश्चिम कैलालीको बौनियामा। त्यहाँका सार्वजनिक सभामा उहाँले आफ्नो सरकारले गरेका भनी विकास निर्माणको कामको जस्तो चित्र प्रस्तुत गर्ने गर्नु भएको छ ती वास्तविकतासँग कतै मिल्दैन।

पछिल्ला दिनमा केपीले दिएको नारा हो ‘देश विकास गर्नका लागि एमालेको बहुमत’। चुनाव जित्न कुनै पनि नेताले आफ्नो लक्ष्य देशको  विकास  गर्नु नै हो भनेर बताउनु स्वाभाविक हो तर जितेपछि आफूले त्योबेला केके गरियो भनेर नागरिक समक्ष …

भूराजनीति भनेको भूगोल र राजनीतिको मिश्रित सम्बन्ध हो भने भूराजनीतिक अर्थसम्बन्ध भनेको भूराजनीतिको माध्यमबाट अर्थराजनीतिमा आउने पारिस्थितिक सम्बन्ध हो। भूगोल परिवर्तन हुँदैन तर राजनीति परिवर्तन हुन्छ। राजनीतिक परिवर्तनले आर्थिक नीति र अवस्थामा परिवर्तन ल्याउँछ। छिमेकी राष्ट्र र अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा राजनीतिक परिवर्तन हुँदा आफ्नो देशको विदेश नीति र अर्थ नीतिमा पनि प्रभाव पार्छ। खास गरी तेस्रो विश्वका देश अथवा गरिब देश भनिने हाम्रो जस्तो मुलुकमा पनि यसले असर पारिरहेको छ। विश्वशक्तिमा देखिएको ध्रुवीकरणलाई सन्तुलनमा राखेर विदेश नीति समयानुकुल अद्यावधिक गरिएन भने अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धमा सङ्कट पैदा हुन्छ।

अझ हामीजस्तो कम विकसित राष्ट्रका लागि भूराजनीतिको सम्बन्ध भन्दा पनि भूराजनीतिक अर्थ सम्बन्ध महत्वपूर्ण हुन्छ। …

निर्वाचन आयोगले स्थानीय निकायको निर्वाचनका लागि आचारसंहिता जारी गरेको छ। त्यो राम्रो कुरा हो। निर्वाचन महँगो हुँदै गएको सिकायत सबैले गरेका छन्। त्यसलाई कम खर्चिलो र सबैको पहुँचमा पुर्‍याउने उद्देश्य राखी आचारसंहिता जारी गर्नु आवश्यक मानिन्छ। सो काम निर्वाचन आयोगले गरेको छ। त्यसैको फलस्वरूप शहर बजारमा फोहोर फैलन नपाएको कुरा मानिसहरूले महसुस गरेका छन्। तर निर्वाचन स्वच्छ, निष्पक्ष र भयरहित बनाउन यतिले मात्र पुग्दैन। निर्वाचन आयोगले आचार संहिता उलङ्घन गर्नेउपर कारबाही गर्ने भनेको छ तर आजसम्म कुनै कारबाही गरेको देखिदैन। यस विषयमा तीन राजनैतिक दललाई सचेत गराएको समाचार आएको छ। यद्यपि आयोगबाट उजुरी परेको तीन हप्तापछि मात्र सचेत गराउने काम …

पछिल्लो समयमा नेपाली कांग्रेसका प्रमुख नेताहरूमा असीमित अहंकार झ्याँगिएकाले तिनले नेतृत्व प्रदान गरेका समूहहरूमा तीव्र विचलन आएको छ। कांग्रेसजन आफ्नो पार्टीलाई लोकतन्त्रको मियो भन्छन् तर यसका, आजका अग्रपंक्तिका, नेताहरूको अहंकारको पारो यति माथि छ कि कसैकसैले त नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (एमाले)का अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीलाई नै “माथ” दिने क्षमता आर्जन गरेका छन्। उनीहरू आफूभन्दा माथि कोही छैन भन्ने अहंभावले ग्रस्त हुन पुगेका छन्। ख्याल रहोस्– जब मान्छेले आफूभन्दा माथि कोही छैन, आफैं सर्वेसर्वा हुँ भन्ने ठान्न थाल्छ, त्यसपछि ऊ मनुष्य रहँदैन, राक्षस बन्छ।

यी नेताहरूको आफूभन्दा माथि कोही छैन भन्ने अहंभाव वास्तवमा अल्पज्ञानको नतिजा हो। उनीहरू नै उच्च ओहदामा भएकाले …

यस पटक महानगर काठमाडौको मेयर पदका लागि पार्टीको उमेदवार चयन गर्ने सन्दर्भमा नेकपा (एमाले) नराम्रोसँग फसेको छ। महानगर काठमाडौको महापौरका रूपमा काम गर्दा योग्यता र क्षमताको हिसाबले निम्छरो साबित भएको आफ्नो एक कार्यकर्ताको विकल्प खोज्दै जाँदा भेटिएको व्यक्तिसँग यति धेरै नकारात्मकता जोडिएको हुनसक्छ भन्ने कुराको कल्पनासम्म पनि एमालेको शीर्ष नेतृत्व पंक्तिमा रहेको कसैले सायदै गरेको थियो होला? तर जुन व्यक्तिलाई एमालेले काठमाडौ मेयरको टिकट दिएको छ ऊ अनेक प्रकारका अनर्गल विवादहरूले घेरिएको, बोलीवचन, आचरण र संस्कारका दृष्टिले लगभग असामाजिक जस्तो निस्किएको छ। यसले एमाले नेतृत्वलाई छाँगाबाट खसेको स्थितिमा पुर्‍याएको हुनु पर्दछ।

विद्यासुन्दर शाक्यले काठमाडौ महानगर प्रमुखका रूपमा बिताएको गत ५ …

नेपालमा निर्वाचनको लहर चलेको छ। स्थानीय नगर र गाउँ स्तरको निर्वाचन भएकाले जनतासित सोझो सम्पर्क भएको छ। स्थानीय तहमा पहिले ७५ निकाय थिए भने अहिले ७७ निकाय भएका छन्। यस तहका निकायहरूमा कुनै विवाद छैन। खाली ती निकायहरूलाई कसरी बलियो र छरितो बनाउने भत्रे मात्र छलफलको विषय भएको छ।

पहिले पहिले यी निकायहरूलाई बलियो बनाउन विकेद्रीकरणको नीति र कार्यक्रमको चर्चा गरिन्थ्यो तर यिनीहरू चाहिने कि नचाहिने भनेर कहिल्यै छलफल गरिएको छैन। न त स्थानीय तहका निकायहरू प्रभावकारी हुनुपर्ने र शक्तिशाली हुनुपर्ने कुरामा कहिल्यै दुई मत भएको छ।

अहिले पनि नेपालको संघीयताको विरोध गर्नेहरू धेरै छन्। यसको मुख्य कारण देश सानो …

 “साथी” कस्तो मिठो नाता। साथीमा लेखिएका गहकिला भनाई अनि हाम्रा साथीसँगका भोगाइ, अनुभव र सम्झना मिठा- तिता सबैखाले होलान् है? मान्छे एक्लै रमाउन सक्ने प्राणी हो कि आफ्नाहरूको भिडमा? यो फरक मैले आजसम्म छुट्याउन सकेकी छैन। कहिले लाग्छ मान्छे भिडमा साथीसँग रमाउन चाहन्छ कहिले लाग्छ मान्छे एक्लै आफ्नो साथी आफैं भएर रमाउन चाहन्छ। यो फरक समयले बताउला मलाई, यो भिन्नता छुट्टाउने जिम्मा समयलाई नै सुम्पिएँ।

साथी भेटिने कति अवस्था नियोजित हुनेरहेछन् भने कति अवस्था आकस्मिक भेट हुँदा रहेछन्। मैले भने धेरै जसो भेट गराउने अवस्था निर्धारित नै पाएकी छु। जस्तो कि स्कुल, कलेज, अफिस, कुनै निश्चित प्रोजेक्ट आदिइत्यादि। यी सबै …

नेपाली कांग्रेसको नेतृत्वमा सत्तासीन रहेको ५ दलको गठबन्धनले यसै महिनाको ३० गते हुने स्थानीय तहको चुनाव आफ्नो समूहमा सामेल दलहरूका बीच तालमेल गरी लड्ने निर्णय गरे अनुसार देशभरका ७५३ पालिकाहरू मध्ये अधिकांशमा गठबन्धनका तर्फबाट खडा गरिने साझा उमेदवारहरूको मनोनयनपत्र दाखिल गरेको छ । यसरी कुन कुन पालिकाहरूमा कुन कुन दलबाट उम्मेदवारी दिने भन्ने कुराको टुङ्गो लगाउन सजिलो भने थिएन गठबन्धनका नेताहरूका लागि । ठूलो सकस र निकै कष्टसाध्य कसरतपछि मात्र उनीहरू एउटा टुङ्गोमा पुग्न सकेका थिए । लामो समयको रन्थन-मन्थन पछि गरिएको दलीय भागबन्डाका क्रममा बाँडफाँटको सबैभन्दा ठूलो हिस्सा गठबन्धनको नेतृत्व गरिरहनु भएका प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाको दल नेपाली कांग्रेसले पाएको …

नेपालको राजनीतिमा यतिबेला केपी ओलीको विरोधमा सबै उत्रिएका छन्। सत्तारुढ गठबन्धनका दुई दल नेकपा माओवादी केन्द्र र एकीकृत समाजवादीका समग्र नेताको विरोधको तारो स्वाभाविक रूपमा केपी ओली नै हुनुहुन्छ। ओलीको यति चर्को विरोधले केपी ओलीलाई बेफाइदा भएको छ त? पक्कै छैन्, यो विरोधबाट त ओलीलाई नाफै छ।भारतका छापा तथा टिभी पत्रकार, लेखक तथा टक शो होस्ट वीर सांघवीले यो आलेखमा कुनै व्यक्तिको चर्को विरोधले त्यही व्यक्तिलाई कसरी फाइदा पुग्छ भनेर इन्दिरा गान्धी र नरेन्द्र मोदीको उदाहरण दिनुभएको छ।

तपाईंको उमेर इन्दिरा गान्धीलाई सम्झने खालको छ भने, तपाईंलाई इन्दिराको एउटा प्रसिद्ध घोषणा याद होला- ‘म भन्छु गरीबी हटाऔ, उनीहरू भन्छन् इन्दिरा …