स्वतन्त्र समाचार सेवा / INS राङ्खानी, जैमिनी नगरपालिका–१० मा अवस्थित, नेपालका २२ प्रमुख परम्परागत खानीहरूमध्ये एक हो, जहाँ तामाको धाउ निकाल्न दर्जनौँ सुरुङहरू छन्। तर, उत्खनन नहुनु र संरक्षणको कमीले केही सुरुङहरू पुरिएका छन् भने पहिरोले क्षति पुर्याएको छ।
विगतमा तामा निकाल्ने क्रममा धेरैले ज्यान गुमाए, तर हाल यस्ता घटना देखिएका छैनन्। जैमिनी–१० राङ्खानीका ९५ वर्षीय बमबहादुर श्रीसले आफ्ना पूर्खाले नजिकको पाखोबाट तामाको धाउ निकालेको सम्झिए। ‘बाजेले तामाको धाउ बेचेर जीविका चलाउनुहुन्थ्यो, तर पछि कर बढेपछि खानी बन्द भयो,’ उनले भने, ‘पाखाभरि तामा खनेका डोब छन्। चारदेखि ५० मिटर लामा सुरुङहरू अझै छन्। हामीले ती सुरुङमा हिँडेका छौँ। तर, कतिपय सुरुङ मेटिन थालेका छन् र पहिरोले पुरिएका छन्। सरकारले उत्खनन र संरक्षणमा ध्यान दिनुपर्छ।’
राङ्खानी क्षेत्रमा तामाखानीका धेरै सुरुङहरू छन्, तर तीमध्ये केही मेटिन थालेका छन्। डाँडाखानीलगायत क्षेत्रमा १२० वर्षअघिसम्म सञ्चालित तामाखानीहरू अहिले पुरिने अवस्थामा छन्। बमबहादुर श्रीसका अनुसार, १४ धार्नी कर तिर्न नसक्दा खानीहरू बन्द भए। ‘स्रोतको अभावले कर बुझाउन नसकिएको मैले सुनेँ,’ उनले भने।
स्थानीयहरूले तामाका अवशेष अझै रहेको भन्दै सम्भाव्यता अध्ययन गरी खानी सञ्चालन गर्न माग गरेका छन्। खानी सञ्चालित भए स्थानीय सरकार र बासिन्दाको आयआर्जन वृद्धि हुने उनीहरूको विश्वास छ। स्थानीयले परम्परागत सीप र प्रविधिबाट सानो परिमाणमा तामा निकाल्थे। आधुनिक प्रविधिको प्रयोगले ठूलो मात्रामा तामा उत्खनन सम्भव भएको स्थानीय लालबहादुर पुनले बताए। अन्य जिल्लाबाट मजदुरहरू समेत काम गर्न आउने भएकाले यहाँ प्रशस्त तामा रहेको अनुमान छ।खानी सञ्चालन र उत्खननको अधिकार स्थानीय सरकारसँग नभएकाले सङ्घीय सरकारले पहल गर्नुपर्ने वडाध्यक्ष श्रीप्रसाद थापाको भनाइ छ। जैमिनी नगरपालिकाले दमेक र राङ्खानी क्षेत्रमा खानीको सम्भाव्यता अध्ययन गरिरहेको उनले बताए।
स्थानीय भाषामा तामाको धाउलाई राङ भनिन्छ, जसका आधारमा तत्कालीन राजा रजौटाले यो ठाउँको नाम राङ्खानी राखेको मानिन्छ। तमानखोला गाउँपालिका, बागलुङ नगरपालिका र जैमिनी नगरपालिकाभित्रका खानीहरूको सम्भाव्यता अध्ययनका लागि खानी तथा भूगर्भ विभागबाट अनुमति प्राप्त भए पनि ठोस तथ्याङ्क प्राप्त भएको छैन।
यस बागलुङ नगरपालिका, जैमिनी नगरपालिका र तमानखोला गाउँपालिकामा तामाखानीहरू छन्। धातुजन्य खानीका साथै जिल्लामा ढुङ्गाखानी पनि प्रशस्त छन्। ढुङ्गाखानी केही ठाउँमा उत्खनन भए पनि फलाम र तामाखानीको उत्खनन अझै हुन सकेको छैन।
श्रोत: आइएनएस-स्वतन्त्र समाचार
स्वतन्त्र समाचार सेवा / INS का अन्य पोस्टहरु:
- युक्रेनले रुसमाथि गर्यो हालसम्मकै ठूलो आक्रमण
- पीएसजीले जित्यो च्याम्पियन्स लिगको उपाधि
- रियल मड्रिड: विश्वकै सबैभन्दा मूल्यवान् फुटबल क्लब
- महाकाली करिडोर : उन्नतिको बाटो खोल्दै
- बजेटमा समावेश भएसँगै दूधकोशी आयोजना अघि बढ्ने विश्वास
- बाढीले कोशी राजमार्गमा हानी : यातायात अवरुद्ध
- आप्रवासीको कानुनी मान्यता खारेज गर्न ट्रम्पलाई अदालतद्वारा अनुमति
- बस्तीमा बाढी पस्दा २२ घर डुबानमा
- बालमैत्री घोषित जिल्लामा बालविवाहले ‘निरास’ बनाएका जिन्दगी
- बजेटमार्फत विभिन्न शीर्षकका करसम्बन्धी विद्यमान व्यवस्थामा हेरफेर
