राजेश घिमिरे

भारतको बिहारमा अप्रत्याशित रूपमा लामो गर्मीको लहरले लिची र आँपजस्ता ग्रीष्मकालीन फलफूलको उत्पादनमा मात्र प्रभाव पारेको छैन त्यसले ती फलको स्वादमा समेत असर गरेको छ । बिहार कै मुजफ्फरपुरमा रहेको राष्ट्रिय लिची अनुसन्धान केन्द्र (एनआरसीएल) ले बढ्दो तापक्रमलाई ध्यानमा राख्दै बगैंचामा सिँचाइ गर्न किसानलाई सल्लाह दिएको छ। किसानहरूका अनुसार पहिला यस्तो हुन्थेन।

वैज्ञानिकहरूले जलवायु परिवर्तनका कारण पानी पर्ने समयमा फेरबदल र मौसममा गडबडी हुँदा खेती लगाउन समस्या हुने,  भूक्षय र बाढी पहिरोका घटना बढ्नाले माटोको उर्वरा शक्ति घट्नाले कृषि उत्पादनमा ह्रास हुने अनि नयाँ खालका कीटाणु तथा रोगव्याधी निस्किएर बालीनालीलाई क्षति  हुने जस्ता खेति किसानी मारमा पर्ने कुरा बताउँदै आएका …

टोल छिमेकका स्कुलबाट निक्लेका भुराहरू प्लाष्टिकका पन्जा लगाएर बाटोघाटोमा फालिएका प्लास्टिक टिपेर प्लाष्टिककै झोलामा हाल्दै गरेको आज देख्नु भयो भने अचम्म नमान्नुहोस्। किनकी आज जुन ५ हो । विश्व वातावरण दिवस। तल्लो तहका झोले नेतादेखि राष्ट्रपतिसम्मले आज त्यसैको शुभकामना दिएको खबर छरिएको छ। वातावरणसम्बन्धी सरकारी तथा गैरसरकारी संस्थाका कार्यक्रम दिनभरजस्तो छ। संसारभरि नै यस्तै भइरहेको छ। शक्तिशाली पेट्रोलियम र पेट्रोकेमिकल उद्योगहरूको व्यापारिक स्वार्थका अगाडि यसरी मनाइने दिवसहरू प्लास्टिक उत्सवका रूपमा सीमित हुन्छन्। प्लाष्टिकका बोतलमा कथित मिनरल वाटर र पेयपदार्थको घुटको लिदै मनाइने उत्सव।   

खासमा वातावरणसम्बन्धी संयुक्त राष्ट्रसङ्घको तालुकदार अड्डा युएनइपीले आजका लागि दिएको नारा ” सोलुसन टु प्लास्टिक पोलुसन ” …

छोरो गयो परदेश, बग्ने चौलानी,

आमा घरै रुने,

कहाँ जान्छ बग्न्या पानी,

कैको माया मानी। 

प्रसिद्ध गायक भोजराज भट्ट चौलानी खोलो र विदेश जाने छोरो र आमाको आँशुको कथा खुबै चलेको छ। किनकी सुदूरपश्चिम र कर्णालीका धेरै मानिसले आफ्नो जीवन चौलानी खोलाको पानीझैँ मान्छन्। जीवन पानीझैँ बगेको बगेकै छ तर कहाँ जाने हो थाहा छैन।

यो नियात्रा सुदूरपश्चिमको अछाम र कर्णालीको सल्यानका केही स्थानहरूमा आएका परिवर्तनको अध्ययनका लागि बैशाखको अन्तिम साता पत्रकारहरूको एउटा टोली त्यतातिर घुम्दै गर्दाखेरिको अनुभूतिमा आधारित छ। त्यही टोलीको एउटा सदस्य थियो यो पङ्तिकार।

बाटो हिड्ने वा गुड्ने क्रममा अनेक पटक खोलो तर्दा भोजराज भट्टको त्यही देउडा …