हरिविनोद अधिकारी

नेपाली काँग्रेसका नेता केदार कार्की नेकपा एमालेको समर्थनमा मुख्यमन्त्री नियुक्त भएपछि तत्कालका लागि कोसी प्रदेशमा मध्यावधि निर्वाचन टरेको जस्तो देखिएको छ। आखिर समस्याको समाधानका लागि दूर दृष्टि राख्ने काम त नेपाली काँग्रेसका नेता डाक्टर शेखर कोइरालाको अडान र प्रदेश सांसद केदार कार्कीको सानो समूहले देखाएको विद्रोहले नयाँ निकास निस्केको छ जसमा तत्कालका लागि मध्यावधि रोक्न नेकपा एमालेले सहयोग गरेको स्पष्ट देखिएको छ। २९ जना सांसद रहेको नेपाली काँग्रेस र ४० जना सांसद रहेको एमालेका बिचमा सहयोगात्मक सम्बन्ध बनेको होइन। विद्रोही ८ जना काँग्रेसी सांसद र उपसभामुखलाई बाहिर राखेरै एमालेका ३९ सांसदहरूले गरेको सहयोगले तत्कालका लागि मध्यावधि रोकिएको देखिन्छ।

यसले के …

नेपाली परम्परामा पनि जडभरत जस्तै भनेर उदाहरण दिने चलन छ। के हो त जडभरत भनेको ? को हुन् त्यस्ता पौराणिक पात्र जसको नाम बारम्बार लिइन्छ नेपाली समाजमा पनि र ज्ञान बुद्धि र विवेकको कुरामा ? प्रसङ्गमा आउने उदाहरण बनेका जडभरतको प्रसङ्ग विभिन्न पुराणहरूमा आउँछ, महाभारतमा आउँछ। यो प्रसङ्गमा जडभरतसँग सम्बन्धित आख्यानको चर्चा गर्न लागिएको विष्णु पुराण र नारद पुराणको आधारमा हो। त्यसो त हामीसँग सनातन धर्मको पौरस्त्य दर्शनभित्र पनि विभिन्न मत र तिनका आधारमा विभिन्न सम्प्रदायहरू अस्तित्वमा पाइन्छन् र तिनले बढी मान्ने देव, देवीहरूको क्षमता र गुणका आधारमा रचना गरिएको र तिनको गायनमार्फत स्मृतिमा राखी पुस्तौपुस्तासम्म कण्ठस्थ गरिएको हुनुपर्छ र …

गीता एक—प्रतिध्वनि अनेक —४

महाभारतको युद्धपछि संसारमा एकप्रकारले दार्शनिक तथा सामाजिक क्षेत्रमा रिक्तता आएको अनुमान गर्न सकिन्छ। वेदव्यासले गर्ने भनेको उत्तर वैदिक समयको प्रवाह र चेतनाका आधारमा समाजलाई सही  तरिकाले व्याख्या गर्नु थियो र समाजलाई पथप्रदर्शन गर्नु थियो। त्यसका लागि वेद,उपनिषद्,पुराण तथा इतिहासको रचना गरे।इतिहासको सबैभन्दा विश्वसनीय ग्रन्थका रूपमा महाभारत तयार गरियो भने पुराणहरूमध्ये पनि महापुराणमा रूपमा विभिन्न मध्ये श्रीमद्भागवतलाई लिइएको पाइन्छ। त्यसो त प्रत्येक वेदले र पुराणले कुनै न कुनै आराध्य देवको अभ्यर्थना गरेको छ  र पनि आफ्नो समयका सबैभन्दा प्रभावशाली व्यक्तित्वका रूपमा प्रतिष्ठित वसुदेव—देवकी पुत्र वासुदेव श्रीकृष्णलाई समसामयिक समाजसँग तुलना गर्दै अद्‌भूत प्रतिभाका धनी र सर्वव्यापी ईश्वरका सोह्रैकलाको …

गीता एक-प्रतिध्वनि अनेक -२

गीतालाई किन रहस्यमय ग्रन्थ मानिएको हो ? यसको कारण के होला ? सायद कसैले पनि यही हो भनेर भन्न सक्ने अवस्था देखिएन। प्रत्येक अध्येताले, प्रत्येक वाचकले, प्रत्येक विश्लेषकले र प्रत्येक संश्लेषकले फरक फरक तरिकाले गीतालाई अर्थ्याउने गरेको पाइन्छ। स्वयं यसका रचयिता व्यासले पनि गीताको सुगीत गाई सकेपछि, अर्जुनलाई विश्वरुप देखाएर संसार आफूभित्रै समाहित भएको विराटता प्रदर्शन गरिसकेपछि, गीताका बारेमा भीष्मपर्वको ४३औँ अध्यायको सुरुमै ( ४२ अध्यायसम्ममा १८ अध्याय गीताको वाचन भएपछि) कथा वाचक ऋषि वैशम्पायनका मुखबाट महाराजा जन्मेजयलाई भनेको पाइन्छः

गीता सुगीता कर्तव्या किमन्यैः शास्त्रसंग्रहैः। या स्वयं पद्‌मनाभस्य मुखपद्‌मद् विनिःसृता।।

(अर्थ- जन्मेजय महाराज, अन्य धेरै शास्त्रहरूको …

महाभारतका १८ पर्वमध्ये भीष्मपर्वमा संकलित महाभारत युद्धमा अर्जुनका सारथि बनेका भगवान् श्रीकृष्णले आफ्ना शिष्य महारथी अर्जुनको विषादको अन्त्य गरी फेरि युद्धमा फर्कन र कर्ममा फर्कनका लागि युद्धस्थलमा नै दिएको उपदेशलाई नै वेदव्यासले लिपिबद्ध गरेको भागलाई हामीले श्रीमद्भगवतगीता भनेका हौँ। त्यसैलाई हामीले सहज भाषामा गीता भनेका हौँ। गीताको अर्थ गीत हो। प्रशंसाको गीत हो। त्यसका कर्मको प्रशंसामा गीत गाइएको छ। जीवनमा कर्मयोगको प्रयोगका बारेमा उदाहरणस्वरूप बताइएको छ। जीवनको सूक्ष्मातिसूक्ष्म तरिकादेखि स्थूल स्वरूपको विराटस्वरूपको दर्शन गराइएको छ, प्रदर्शन गरिएको छ।

गीताको महत्व आफ्ना आफ्ना तरिकाले व्याख्या गरिँदै आइएको छ शताब्दियौँदेखि। कसैले यसलाई अनिश्वरवादी दर्शनका रूपमा लिएका छन् भने कसैले यसलाई ईश्वरवादको अनुपम …