२०७८ माघ १७, सोमबार १४:५८

रामेछाप र सोलुखम्बु जिल्लाको सीमा भएर बग्ने लिखु खोलामा निर्माणाधिन लिखु जल विद्युत आयोजनाले त्यस भेगको वातावरणीय तथा सामाजिक जोखिमलाई बढाएको छ। रामेछापको उमाकुण्ड र सोलुखम्बुको लिखुपिके गाउँपालिकाका आयोजना प्रभावित स्थानीयबासिन्दाको भनाईमा आयोजनाले स्थानीयबासिन्दाको मानवस्वास्थ्यमा गम्भीर हानी पुर्‌याएको, जैविक विविधतामा ह्रास ल्याएको, जलचरको विनास भएको, पानीका स्रोतहरु सुकेको र उपलव्ध खानेपानी समेत प्रदुषित भएको छ। तथापि सो जलविद्युत आयोजना निर्माण गरिरहेको एमडी दुगड ग्रुपका अधिकारीहरुले भने वातावरणीय विनासलाई न्युनिकरण गर्ने प्रयास भइरहेको दावी गरेको छ।

बन्यजन्तु विस्थापित

एमभी दुगड ग्रुपले पान हिमालय इनर्जी प्रालि, ग्लोबल हाइडोपावर एशोसिएट्स प्रालि र नुम्बुर हिमालय हाइड्रोपावर प्रालि नामको तीनवटा सहायक कम्पनी मार्फत १५७ मेघावाटको …

संयुक्त राष्ट्र संघ, महिला विरुद्ध हुने सवै प्रकारका भेदभाव उन्मूलन समिति (सिड कमिटि) ले नेपालका आदिवासी जनजाति महिलाका लागि आत्मनिर्णयको अधिकारसहित संविधान संशोधन गर्न तीन बर्ष अगाडि नेपाललाई दिएको सुझाव कार्यन्वयन हुन असम्भव देखिएको छ।

नेपालको छैठौ आवाधिक प्रतिबेदन माथि सिड कमिटिले नेपाललाई २०७५ साल कार्तिक २८ गते यस्तो सुझाव दिएको थियो। तर अर्को आवधिक प्रतिबेदनको समय आइसक्दा पनि यो सुझाव माथि सरकारले कुनै पनि पहल नगरेको हुँदा तत्काल यो सुझाव कार्यन्वयन हुने संभावना टरेको हो।

नेपालका आदिवासी जनजाति महिलाहरूले संविधानसभा गठन पूर्व देखि नै आत्मनिर्णयको अधिकारको माँग गर्दे आएका थिए। संयुक्त राष्टसंघ, महिला विरुद्ध हुने भेदभाव उन्मलनसम्बन्धी समिति (सिड …

समयसँगै समाजमा धेरैथोक बदलिए, तर ग्रामीण परिवेशमा महिलाले आफूलाई ‘तोकिएका’ कामबाट छुटकारा पाएका छैनन्। ‘महिलाले मात्र गर्नुपर्ने’ भनेर समाजले निर्धारण गरिदिएका कामले कैयौं महिलाको ज्यान मात्र लिइरहेको छैन, धेरैको अंगभंग भएर असहज जीवन बाँच्न बाध्य तुल्याएको छ। ‘भवितव्य’ भनिएका घटनाभित्रको कहालीलाग्दो पाटोः

घाँस–दाउरा र मेलापातको दैनिकीमा बाँचिरहेकी एक ग्रामीण महिलाको सपना के हुन्छ ? उमेर छउन्जेल गरिखाने हातगोडा सद्दे भइदिऊन्, रोगव्याधि नलागोस्, दुःख गरेरै भए पनि भरपेट खान पुगोस् ! दोलखाको भीमेश्वर नगरपालिकाकी ५५ वर्षीया चन्द्रमाया फुयाँलको सपना पनि सम्भवतः योभन्दा ठूलो थिएन। चाहे जस्तै यो उमेरसम्म उनलाई केही रोगव्याधि लागेन। अस्पताल जानु परेको त उनलाई सम्झना पनि छैन। तर, …

धरानः सिमेन्टका संरचनाहरू निर्माण भएकाले धरानको  प्रसिद्ध बुढासुब्बा मन्दिर परिसरको टुप्पो नहुने बाँसको प्रजाति  नष्ट हुने अवस्थामा पुगेको बनस्पति विज्ञाले प्रारम्भिक अनुमान गरेका छन् । नेपालको चर्चित धार्मिकस्थल बुढासुब्बाको आकर्षणहरु मध्ये टुप्पो नहुने बाँस पनि एक हो । परिसरमा मन्दिर अगाडि र पश्चिमोत्तर तर्फ बाँसका तिन ठूला झ्याङहरू छन् ।

दशक यता बाँसमा नयाँ तामा नलाग्दा झ्याङको विच भाग खाली हुँदै आएको छ । झ्याङको वरिपरी ढुंगा–सिमेन्टको टेवा पर्खाल लगाइएको अवस्थामा बाँस विस्तारै नष्ट हुने चिन्ता बढको छ । यसवारे मन्दिरका पुजारी परिवारले उपमहानगरपालिकालाई ध्यानाकर्षण गराएपछि मेयर तिलक राईले दुई पटक स्थलगत अवलोकन गरी संरक्षणको आवश्यक उपाय खोजिने वचन दिएका …

संघीय सरकारको अकर्मण्यता साथै केही पालिकाका जनप्रतिनिधि र कर्मचारीको व्यवहारका कारण झ्ण्डै २०० स्थानीय सरकार निमित्त प्रशासकीय प्रमुखको भरमा छन्, जसको प्रत्यक्ष प्रभाव सेवाग्राही र विकास निर्माणका काममा परेको छ।

३१ भदौ २०७८ मा संघीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालयले कपिलवस्तुको शुद्धोधन गाउँपालिकाका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत कृष्ण ज्ञवालीलाई रूपन्देहीको गैंडहवा गाउँपालिकामा सरुवा गर्‍यो। ज्ञवालीको ठाउँमा कोटहीमाई गाउँपालिकाका शिक्षा अधिकृत दिनेश गौंडलाई निमित्त जिम्मेवारी दिएर पठाइयो। मन्त्रालयले गौंडलाई दिएको पत्रमा ‘स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन–२०७४ को दफा ८४ (४) बमोजिम प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत हाजिर नभएसम्मको लागि उक्त गाउँपालिकाको आर्थिक तथा प्रशासनिक कार्य गर्ने गरी जिम्मेवारी दिइएको’ उल्लेख छ।

ज्ञवालीको सरुवासँगै गौंड …

माछा मार्ने दराईहरूको पुर्खौली पेसा र सीप हो। दराईको बस्ती नदी किनारा र खोला छेउमा रहनुको कारण पनि यही हो। तर आज भोलि यसको अभ्यास नै हराएको छ। निकुञ्ज क्षेत्रको नदीमा माछा मार्न नपाइने र स्थानीय जलश्रोतमा पनि स्थानीय सरकारको निषेधका कारण परम्परागत सीप खोसिएको छ।

पहेँलो तथा निलो पातुकी, सुनको हार र चाँदीका गहना शिरमा शिरफूल, नाकमा ढुङ्ग्री लगाएका एक हुल महिलाहरू बाटैमा भेटिए। उनीहरू मध्ये धेरैले रातो र केहीले कालो व्लाउज लगाएका थिए।

महिलाहरूको हूलमा नै केही पुरुषहरूले भने सेतो कछाड, माथि भोटो, कम्मरमा खुर्पेटो, खुकरी र सिरमा भादगाउँच्ले टोपी लगाएका देखिन्थे।

यो दृश्य तनहुँस्थित दुम्सी पाखाको हो। …