नेपाली कांग्रेसको नीति स्थापनाकालदेखि नै समाजवादी राजनीतिक दर्शनबाट प्रेरित रह्यो । आर्थिक असमानताको अन्त्य, आर्थिक क्रान्ति तथा आत्मनिर्भरमुखी प्रगति, कृषिमा आधारित औद्योगिकीकरण र गरिबी उन्मूलन नेपाली कांग्रेसको अर्थतन्त्रको उद्देश्य हो । समाजवादबाट ओतप्रोत, सबै किसिमका दमन तथा शोषणबाट मुक्त नागरिकको उद्यम, सीप तथा रोजगारीमा आधारित र राज्यको संरक्षणात्मक वातावरण मातहत पूर्ण प्रतिस्पर्धामा सञ्चालित नियमित तथा अकुण्ठित बजारको भूमिका भएको अर्थतन्त्र नै नेपाली कांग्रेसको आर्थिक पक्षको ढाँचा हो । कृषि, जलस्रोत, पर्यटन र जडीबुटीको प्रचुर सम्भावना र समृद्धिका आधार हुन् भन्ने कांग्रेसको उम्याइ छ । आफैँसँग भएका जन, जल, जमिन, जङ्गल, जडीबुटी र सीपजस्ता आधाभूत साधन वा पदार्थबाट नेपालको दिगो विकासको
विचार
हाल संसद्मा विचाराधीन रहेको आर्थिक कार्यविधि र वित्तीय उत्तरदायित्व ऐनको संशोधन गर्ने विधेयकबारे सार्वजनिक छलफल कम भइरहेको छ । यसको सुधारका लागि केही सुझावहरू यहाँ प्रस्तुत गरेको छु ।
अधिकांश देशहरूमा वित्तीय उत्तरदायित्व र बजेट व्यवस्थापन ऐनको नाम दिइएको यो ऐनले वित्तीय व्यवस्थापनमा अन्तर-पुस्ताको समानता सुनिश्चित गर्न र बृहत् आर्थिक स्थिरता कायम गर्न तथा बजेट निर्माण कार्यमा सरकारको दायरा, बजेट प्रक्रिया र वित्तीय जिम्मेवारी प्रदान गर्न एक मानक कानुनका रूपमा दिशानिर्देश प्रदान गर्दछ।
नेपालमा यसलाई “आर्थिक कार्यविधि र वित्तीय दायित्व ऐन” भनिन्छ। नामले नै सरकारको प्रतिबद्धतालाई कमजोर देखाएको छ । यो ऐनको केन्द्र विन्दुमा रहेको बजेट निर्माणको महत्त्वपूर्ण कार्यलाई पनि …
पल फ्रेओली
सन् २०२४ जुलाईमा भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको रुस भ्रमणले धेरै पश्चिमी देशहरूमा, विशेष गरी नयाँ दिल्लीसँग गहिरो सम्बन्ध बनाउने प्रयास गरिरहेकाहरू माझ चासोको विषय बन्यो । शीतयुद्धको समयमा बनेको मस्कोसँगको भारतको ऐतिहासिक सम्बन्ध सबलाई थाहा नै छ, तर रुसले युक्रेनको बाल अस्पतालमा बम विस्फोट गराएको खबर आए लगत्तै मोदीको रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनसँगको मित्रताको खुला प्रदर्शनले धेरैलाई आश्चर्यचकित तुल्यायो । यसअघि भारतले युक्रेनमा रुसी आक्रमणको न विरोध गरेको थियो न त समर्थन गरेको थियो । रसिया र युक्रेन युद्धको खुला रूपमा कुरा गर्न हिचकिचाएको भारतले संयुक्त राष्ट्र सङ्घ सुरक्षा परिषद्को सदस्यको रूपमा यस मुद्दामा मतदान गर्नबाट समेत टाढा …
विशेष टिप्पणी
संसद्का दुई ठुला दल नेपाली काँग्रेस र एमाले मिलेर सरकार बनाए पछिको पहिलो फाइदा संसद्को तेस्रो ठुलो दल नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी माओवादी केन्द्रलाई भएको छ । सङ्क्रमणकालीन न्यायको जेलिएको विषयलाई फुकाउन नयाँ सत्ता गठबन्धनको समीकरणले सहयोगी वातावरण सिर्जना गरिदिएको छ । यो माओवादीका लागि निकै पीडादायी र टाउको दुखाइको विषय बन्दै आएको थियो । तर माओवादी आफै सत्तामा हुँदा–रहँदा उसले सर्वोच्च अदालतको आदेशहरू र अन्तर्राष्ट्रिय समुदायको चासो अनुरूप समस्या सुल्झाउन आवश्यक कानुन बनाउन सकिरहेको थिएन । सत्य निरूपण तथा मेलमिलाप सम्बन्धी ऐन संशोधन विधेयकको जटिलता अब सहजतामा बदलिएको छ । यो उपलब्धिलाई काँग्रेस एमाले गठबन्धनले आफ्नो खातामा राख्न …
बीपी कोइरालाको जन्म सन् १९१४ मा भएको थियो । उहाँका पिता कृष्णप्रसाद कोइराला तत्कालीन नेपालका एक सुपरिचित एवं सम्भ्रान्त उद्यमी तथा समाज सुधारक हुनुहुन्थ्यो । सन् १९१४ ताका कृष्णप्रसाद कोइरालाको आर्थिक अवस्था राम्रो थियो । उहाँलाई व्यापार र उद्योगमा राज्याश्रयसमेत थियो । तर यो स्थिति धेरै दिनसम्म रहेन । राणा प्रधानमन्त्री चन्द्रशमशेर पछि कुपित भए । चन्द्रशमशेरको कोपभाजनमा परेपछि पिताजी सपरिवार भारत निर्वासित हुनुभयो । बीपी कोइरालाका संस्मरणमा निर्वासनका वर्षहरूको मार्मिक वर्णन पाइन्छ । ती वर्षहरूले नै बीपी कोइरालालाई संस्कार र व्यक्तित्व प्रदान गर्यो, त्यस्तैमा युवक कोइराला शिक्षित एवं दीक्षित हुनुभयो । तिनताका गान्धीजी भारतीय राजनीतिमा प्रभावशाली हुँदै जानुभएको …
नेपालको संसद्को तल्लो सदन प्रतिनिधि सभाको निर्वाचन भएको दुई वर्षमा तेस्रो पटक नेपालमा सरकार परिवर्तन भएको छ । २०७२ सालमा नयाँ संविधान आएपछि राजनीतिक स्थायित्वको अपेक्षा गरिएको थियो । लगभग हरेक दलहरू क्रम परिवर्तन गर्दै र एक आपसमा मिलेर सरकार गठन भइसकेको छ । नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (एमाले) र माओवादी पहिलो पटक, नेपाली काँग्रेस र माओवादी दोस्रो पटक, अहिले नेपाली काँग्रेस र नेकपा (एमाले) ।
३२ सिट मात्रै पाएको तीन दलमध्ये सबैभन्दा सानो दलका रूपमा पुष्पकमल दाहालको नेतृत्वमा रहेको माओवादीले सत्ता सन्तुलनमा राखेको थियो। उनले दुई ठुला दलहरूमध्ये एक वा अर्कोसँग गठबन्धन गर्दै आफू प्रधानमन्त्रीको रूपमा कार्यभार सम्हाल्दै यसबाट फाइदा …
सन् १९९० को दशकमा सुरु भएको अफगानी कट्टरपन्थी तालिबानसँगको चीनको सम्बन्ध अहिले नयाँ रूपमा अगाडि बढेको छ। प्रारम्भमा यो सम्बन्ध हिचकिचाहटमा आधारित देखिन्थ्यो तर अहिले तालिबानसँग चीनको संलग्नता निरन्तर बढ्दै गएको छ । सन् २०२१ जुनमा अमेरिकी सेना अफगानिस्तानबाट बाहिरिएपछि यो सम्बन्ध व्यावहारिकता र अवसरको रूपमा परिणत भएको छ। काबुल भ्रमणमा रहेका चिनियाँ कूटनीतिज्ञहरूले अफगानिस्तानबाट अमेरिकी सेना फिर्ता र तालिबानको शासनलाई “स्वतन्त्र विकासको नयाँ युग र अराजकताबाट व्यवस्थाको नयाँ सुरुवात”का रूपमा व्याख्या गरेका छन् ।
तालिबान नियन्त्रित अफगानिस्तानमा चीनको प्राथमिकता
तालिबान सत्तामा फर्किए पछि अफगानिस्तानमा चीनको आकाङ्क्षा बढेको छ । चीनको यी आकाङ्क्षाहरूलाई तीन भागमा वर्गीकृत गर्न सकिन्छ: यातायात, सुरक्षा …
विश्वभरका सरकारहरूले सार्वजनिक कोषहरू पारदर्शी र प्रभावकारी रूपमा व्यवस्थापन गरिरहेको समयमा एआईमा भएको विकास र प्रगतिको कारण वित्त व्यवस्थापनमा आउने दिनहरूमा यो शक्तिशाली सहकर्मीको रूपमा प्रयोग हुन सक्छ । यसले बजेटको पारदर्शिता बढाउन र वित्तीय गतिविधिहरूलाई नीतिगत प्राथमिकताहरूसँग मेल गराउन मद्दत गर्न सक्छ । फलस्वरूप यसले सार्वजनिक वित्तमा जबाफदेहितालाई अझ बढी सहज बनाउन सक्छ ।
एआई: सार्वजनिक वित्तमा एक परिवर्तक?
सार्वजनिक वित्तीय व्यवस्थापनमा एआईको सम्भाव्यताको मूल्याङ्कन गर्न यसको मुख्य कार्यक्षमताहरू बुझ्नु महत्त्वपूर्ण छ । उत्पादनशील (Generative) एआईले मानवीय बुझाइको नक्कल गरेर लेख, चित्रहरूका साथै सफ्टवेयर कोडहरू उत्पादन गरेर सामग्री सिर्जना गर्दछ । जबकि पूर्वानुमान (Predictive) गर्ने एआईले पूर्वानुमानको लागि …
विश्वभर विभिन्न देशहरूमा भइरहेको अशान्ति र अनिश्चितताका साथै बहु आयामिक चुनौती र अन्य समस्याहरूका बिच नवौँ खुला बजेट सर्वेक्षण २०२३ सार्वजनिक भएको छ। यी देशहरू अहिले सबै समस्याहरूबाट समाधान खोजी सहज हुन केही समय लाग्ने देखिन्छ।अशान्ति र अनिश्चितताबिच धेरैले विश्व अर्थतन्त्र बिग्रिसकेको महसुस गरिरहेका छन्।
विश्वभर महामारी, मुद्रास्फीति, अस्थिरता, बढ्दो द्वन्द्व, विश्वव्यापी ऋण र जलवायु परिवर्तनको बढ्दो प्रभावले अनेक समस्याहरू निम्ताएको छ। यसमा प्राय सीमान्तकृत वर्गहरू सबैभन्दा बढी प्रभावित भएका छन्। धेरै देशहरूमा सरकारप्रति जनताको विश्वास घट्दो क्रममा छ। किनकि विश्वभरका लाखौँ मानिसहरूले सामना गरिरहेको समस्या र चुनौतीहरूबाट सरकारले पार लगाउँछ भन्ने कुरामा जनताको विश्वास घटेर गएको छ।
सरकारले कसरी …