विचार

विशेष गरी सन् २०२० मा गलवान उपत्यकामा भएको झडपपछि दुई पक्षबिच बढेको तनावलाई हेर्दा भारत र चीन बिचको हालैको सीमा सम्झौताले एउटा महत्त्वपूर्ण कूटनीतिक सफलतालाई दर्साउँछ । भारतको पूर्वी लद्दाखमा सुरु भएको सैन्य गतिरोध समाधान गर्न वर्षौँको वार्तापछि भएको यो सम्झौताले दुई एसियाली दिग्गजहरू बिचको द्विपक्षीय सम्बन्धको जटिलता देखिन्छ । दुई देशले वास्तविक नियन्त्रण रेखा (एलएसी) मा पूर्ण असंलग्नता, सामान्यता र शान्तिको पुनर्स्थापना गर्न  २१ चरण वार्ता गरेका थिए । सम्झौताले विवादित सिमानामा गस्ती पुनः सुरु गर्न अनुमति दिनुका साथै  दुवै देशहरूलाई सर्तहरूको पालना सुनिश्चित गर्दछ ।

भारत, चीन र पाकिस्तान बिचको त्रिकोणीय कूटनीति जटिल भएको बेला सन् २०२१ मा …

महिनावारी एक प्राकृतिक प्रक्रिया हो, जसले सृष्टि र जीवनलाई चलाउन महत्वपूर्ण भूमिका निभाउँछ । महिनावारी विभेदका कारण र प्रभावका विषयमा दर्जनौँ प्रश्नहरु छन् । अन्तर्राष्ट्रिय मर्यादित महिनावारी दिवस मनाइरहँदा यो पवित्र प्रक्रिया, जसले सृष्टि चलाउँछ, उसैलाई किन अपवित्र बनाइयो ? शुद्धता र अशुद्धताको ट्याग कसले लगायो ? कल्पना गरौंँ, महिनावारी नै भएन भने के होला ? सृष्टि कसरी चल्ला ? सृष्टि चलाउने यो प्राकृतिक प्रक्रियालाई सम्मान गर्नुको सट्टा समाजले किन अपमान गरिरहेको छ ? महिनावारी हुने व्यक्तिलाई दोस्रो दर्जाको नागरिक किन बनाइएको होला ? के महिनावारी नभएको भए संसारमा जीवनको अस्तित्वमा रहन्थ्यो त ? महिनावारी र प्रजनन् प्रक्रियासँगै, जीवनको उत्पत्ति …

बेथानचोक गाउँपालिका–३ पानटेखोलाका फडिन्द्रप्रसाद तिमल्सिनाले गत असोज दोस्रो साता घर बगाएपछि छिमेकीको शरणमा बसेको अढाई महिना भइसक्यो । घरमा भएको १० मुरी मकै, १० मुरी तोरी र रु ३२ हजार नगदसहित एकतले पक्की घर बाढीले बगाएपछि आफूसहित पाँच जनाको परिवारसहित छमेकीको घरमा बस्दै आउनुभएको हो । “छिमेकीको घरमा दुई परिवार बस्न निकै कठिनाई छ, छाप्रो हालेर बसौँ जाडो बढेकोबढ्यै छ, घर बनाउन सक्ने क्षमता छैन, बनाउन पनि कहाँ बनाउने घर बगाएको स्थानमा बनाउनहुन्छ कि, हुन्न कसैले हेरिदिएका छैनन्” तिमल्सिनाले भन्नुभयो ।

तिमल्सिनाले जाडोकै कारण पाल हालेर घर बगेकै ठाउँमा बस्न नसकिएकाले एक दुई महिना शरणमै बस्नुपर्ने बाध्यता रहेको सुनाउनुभयो …

जहाँ स्वास्थ्यकर्मी हुन्छन्, त्यहाँ स्वास्थ्य संस्था हुन्छ र बिरामी वा सेवाग्राही उपचारका लागि जान्छन् । रोगको परीक्षण, पहिचान, निदान र स्वास्थ्य उपचारका लागि एक अनिवार्य शर्त स्वास्थ्यकर्मीको उपस्थिति हुनु हो । त्यसैले स्वास्थ्यकर्मीहरु स्वास्थ्य संस्थाको मरुदण्ड मात्रै हैनन्, मुख्य पात्र र अभिन्न अङ्ग नै हुन् । स्वास्थ्यकर्मीहरू हाम्रो समाज, सेवाग्राही, बिरामी, उनीहरुका परिवार र स्वास्थ्य संस्थाहरुका लागि धेरै अर्थमा नायकहरू हुन् ।

हाम्रो समाजका यिनै नायक स्वास्थ्यकर्मीहरु बिरामीको सेवामा अनवरत रुपमा चौबिसै घण्टा खटी हरेक सेवाग्राहीका लागि जस्तोसुकै अवस्थामा पनि सेवा उपलब्ध गराउँदा बिरामी वा बिरामीका आफन्तहरुबाट हिंसाको सिकार हुनु परेको कुरा तथ्यांकले देखाएको छ । यो हाम्रो आजको समाजको …

नेपालमा सन् १९९७ सालदेखि लैङ्गिक हिंसाविरुद्धको १६ दिने अभियान गरिँदैआएको छ । यो अभियानको इतिहासमा जाँदा सन् १९६० मा डोमेनिक गणराज्यका तीन दिदीबहिनीहरु पेट्रिया, मिनर्भा र मारियालाई त्यहाँँको निरङ्कुश सरकारले राजनीतिक विरोधीका रुपमा मारेकाले र त्यही कारणले त्यहाँको निरङ्कुश सरकारको पनि केही समयपछि पतन भएकाले डोमेनिकन सरकारकोसमेत प्रयासले नोभेम्बर २५ तारिखलाई महिला हिंसाविरुद्धको दिवस मनाउन संयुक्त राष्ट्रसङ्घले आफ्ना सदस्य राष्ट्रहरुलाई आह्वान गरेको हो । नोभेम्बर २५ तारिखदेखि सुरु भएको लैङ्गिक हिंसाविरुद्धको १६ दिने अभियानको अन्तिम दिन मानव अधिकारको विश्वव्यापी घोषणाको दिन मानव अधिकार दिवसमा पारिएको छ ।

नेपालमा पनि अहिले यो १६ दिने अभियान निरन्तरतामा छ । हुन त यस …

नेपाली काँग्रेससँगको मुख्य सत्ता साझेदारीका बिच सरकारको नेतृत्व गरिरहेका प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली आगामी साता उत्तरी छिमेकी मुलुक चीनको औपचारिक भ्रमणमा जाँदै छन् । ओलीको यो चौथो पटक सरकारको नेतृत्व गरेपछि छिमेकी मुलुक तर्फको पहिलो औपचारिक भ्रमण हो । त्यस कारण पनि यो भ्रमणले राजनीतिक वृत्तमा तरङ्ग सिर्जना गरेको छ । विसं २०७२ सालमा करिब १० महिना सरकारको नेतृत्व गर्दा उत्तरतर्फको सम्बन्धलाई बढी महत्त्व दिएर दक्षिण तर्फको छिमेकीलाई चिढ्याएको आरोप खेपेका ओलीले विसं २०७४ मा करिब ४० महिना नेकपा नेतृत्वको शक्तिशाली सरकार चलाउँदा पनि उही आक्षेप खेपेका थिए । यस बेला चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीसँगको हिमचिम र वैचारिक प्रशिक्षण बाक्लै देखिएको …

वि. सं. २०६२ साल पुस २२ गते फ्रिडम फोरमद्वारा आयोजित समावेशी लोकतन्त्रको बहस श्रृङ्खलाको प्रथम बहसमा प्रस्तुत दमननाथ दुङ्गानाको अवधारणा पत्र:  तत्कालिन समयको राष्ट्रिय राजनीतिलाई दिशाबोध गर्ने ढुङ्गानाको प्रस्तुत विचार आज उहाँको दुखद् निधनको क्षणमा उहाँप्रति सम्मानपूर्वक पुन: यहाँ प्रकाशन गरिएको छ: सम्पादक  

समावेशी प्रजातन्त्र भन्नु प्रजातन्त्रभित्र प्रजातन्त्रको खोजी गर्नु हो । प्रजातन्त्रको समग्र स्वरूप बनिनसकेको अवस्थामा त्यस्तो संरचना निर्माण गर्नु र संरचना भएको ठाउँमा त्यसमा प्राण भर्नु समावेशी प्रजातन्त्र वा लोकतन्त्र हो ।

हामीले २०४७ सालको संविधानमार्फत प्रजातन्त्रको संरचना तयार गरिसकेका थियौं, प्राण भर्न मात्र बाँकी थियो । तर, त्यो गर्न सकिएन । खासगरी नेपालको हकमा प्रजातन्त्र भन्नु …

हिमालकै समीपमा उभिएको महसुस हुँदा कसको मन नरमाउला र ? पाथीभरा भगवती मन्दिर पुग्ने जो सुकैले यसैगरी हिमालको छेउमा उभिएको महसुस् गर्न सक्छन् । धार्मिक मान्यताअनुसार पाथीभरा भगवतीले भक्तको इच्छा पूर्ति गर्दिन्छिन् । मागेको कुरा पुग्ने जनविश्वास पनि छ । ताप्लेजुङ जिल्लास्थित पाथीभरा पर्वतको शीखरमा अवस्थित प्रसिद्ध तीर्थस्थल हो, पाथीभरा । यहाँ धार्मिक पर्यटकको मात्र घुइँचो लाग्ने गरेको छैन्, मनोरम प्राकृतिक दृश्यावलोकन गर्नेहरुको पनि त्यतिकै घुइँचो लाग्ने गरेको छ । आस्था र विश्वासको महत्वपूर्ण धरोहरका रुपमा रहेको यो तीर्थस्थलमा एक पटक पुग्नै पर्ने मनोकांक्षा प्रत्येक हिन्दू धर्मावलम्बीको हुन्छ । हिन्दू मात्र होइन, यहाँ बौद्ध र किरात धर्म मान्नेले पनि उत्तिकै …