साहित्य/कला/संस्कृति

भारतका सीमा क्षेत्र यसअघि पनि टेकेको थिएँ। ०६१ सालमा सर्लाही क्याम्पस मलङ्वामा शिक्षण गर्दा भारतको सीतामढी जिल्लाको सोनवर्षा बजार घुम्न गएको थिएँ, दुई पटक स्थानीय एक साना व्यापारीसँग। यसपछि विराटनगरबाट साथी मीनकुमार श्रेष्ठ लगायतसँग। यस्तै रौतहटको वैरगनिया पारी साथी सुब्बा कार्कीसँग र भैरहवा बेलहियाबाट सुनौली र धनगढीबाट यसो पारी पट्टी टेकेकोसम्म थिएँ। तर दुई बिसे पार भइसक्दा पनि राहदानी साहदनी पनि नचाहिने भारतको यात्रा चाहिँ गरेको थिइनँ। जाऊ जाऊँ लाग्यालागै तर समय भएर पनि स्रोत जहिले उस्तै। निस्फिक्री समय उपलब्ध थियो तर स्रोत पुगेस् नपुगेस् । तैपनि भारत जाने निधो गरेँ। यसको चाँजोपाँजो मिलाउनु भयो, दुर्गानाथ गौतमले। गौतमसँग दोस्ती जमेको …

बुद्ध जन्मस्थल लुम्बिनीमा रहेको मायादेवी मन्दिरको रिडिजाइन र पुनर्निर्माण गर्न खोजिएको भन्दै स्थानीयले विरोध जनाएका छन्। लुम्बिनी विकास कोषका नवनियुक्त उपाध्यक्ष डा. ल्हारक्याल लामाले पदभार ग्रहण पछि मायादेवी मन्दिरको रिडिजाइन गरी पुनर्निर्माण लागि आफूले व्यक्तिगत ७ करोड रुपैयाँ दिने घोषणा गर्नुभएको थियो।

सोही सन्दर्भमा श्रोत जुटाउन र छलफलका लागि भन्दै उपाध्यक्ष लामा दलबल सहित छलफलका लागि थाइल्यान्ड पुग्नुभएको छ। यसैबिच लुम्बिनी बचाउ सङ्घर्ष समितिले स्थानीय धार्मिक तथा पुरातात्त्विक महत्वको प्राचीन मायादेवी मन्दिरलाई रिडिजाइन र पुनर्निर्माण गर्ने कुरा स्वीकार्य नहुने बताएको छ।

सङ्घर्ष समितिका अध्यक्ष राम विकास चौधरीले प्रेस विज्ञप्ति जारी गर्दै यही भदौ २४ गते काठमाडौँमा बसेको लुम्बिनी विकास कोषको …

पूर्वीय वैदिक सनातन धर्म परम्पराका विभिन्न पौराणिक एवं आध्यात्मिक ग्रन्थहरूमा, खासगरी स्कन्द पुराण र भविष्योत्तर पुराणलगायतमा वर्णन भएबमोजिम राजा हिमालयले आफ्नी पुत्री गौरीको विवाह भगवान्र विष्णुसँग गरिदिने निधो गरे। पिता हिमालयको निर्णयबाट पुत्री गौरी आहतरअसहमत भएपश्चात, साथीहरूले माता गौरीलाई हरेर (सखीहरूको सहयोगमा) विकट स्थानमा पुर्याए र त्यहीँ गौरी (पार्वती) ले कठोर तपस्या गरिन्। उनको तपस्याबाट महादेव प्रसन्न भई , भाद्र महिनाको शुक्ल पक्षको तृतीया तिथि हस्ता नक्षत्रका दिन स्वयं महादेव प्रकट भई गौरीको तपस्या स्वीकार्दै (विवाह गर्न स्वीकार) आशीर्वाद दिएर तपस्या सफल तुल्याइदिएकाले हरेक वर्ष भाद्र महिनाको शुक्ल पक्षको तृतीयाका दिन हरितालिका तीज पर्व मनाउदै आएको पाइन्छ। सखीहरू (आलीका) बाट …

गीता एक—प्रतिध्वनि अनेक —४

महाभारतको युद्धपछि संसारमा एकप्रकारले दार्शनिक तथा सामाजिक क्षेत्रमा रिक्तता आएको अनुमान गर्न सकिन्छ। वेदव्यासले गर्ने भनेको उत्तर वैदिक समयको प्रवाह र चेतनाका आधारमा समाजलाई सही  तरिकाले व्याख्या गर्नु थियो र समाजलाई पथप्रदर्शन गर्नु थियो। त्यसका लागि वेद,उपनिषद्,पुराण तथा इतिहासको रचना गरे।इतिहासको सबैभन्दा विश्वसनीय ग्रन्थका रूपमा महाभारत तयार गरियो भने पुराणहरूमध्ये पनि महापुराणमा रूपमा विभिन्न मध्ये श्रीमद्भागवतलाई लिइएको पाइन्छ। त्यसो त प्रत्येक वेदले र पुराणले कुनै न कुनै आराध्य देवको अभ्यर्थना गरेको छ  र पनि आफ्नो समयका सबैभन्दा प्रभावशाली व्यक्तित्वका रूपमा प्रतिष्ठित वसुदेव—देवकी पुत्र वासुदेव श्रीकृष्णलाई समसामयिक समाजसँग तुलना गर्दै अद्‌भूत प्रतिभाका धनी र सर्वव्यापी ईश्वरका सोह्रैकलाको …

वि सं १९८८ सालमा खटयात्राबाट सुरु भएको राधाकृष्ण रथयात्रा बिहीबार भव्य रुपमा निकालिएको छ । रथयात्रामा सहभागी हुन यसपटक भारतसहित देशका विभिन्न पालिकाका प्रमुखहरू विराटनगर आएका छन् । २२ फिट लम्बाइ, १८ फिट चौडाइ र १८ फिट उचाइ रहेको रथको सजावट  भारतको कलकत्ताबाट कालिगढ झिकाएर गरिएको हो। रथयात्रालाई विराटनगरमा ऐतिहासिक एव धार्मिक महत्वका रुपमा हेरिने गरिन्छ ।
आफ्नै मौलिकतामा अघि बढिरहेको रथयात्रा सुरु हुनुपूर्व मन्दिर परिसरमा पूजाआजा गरिन्छ। कृष्णजन्माष्टमीको मध्यरात १२ बजे मन्दिरमा रहेको राधाकृष्णको अचल विग्रह आकृतिसँगै चल विग्रह राखेर षोडशोपचार पूजा गरिन्छ।
कृष्णको जन्मसँगै गरिने पूजापछि भोलिपल्ट बिहानबाट राधाकृष्णको अचल विग्रह नजिक राखिएको चल विग्रहलाई प्रातकालिन पूजाआजा गरिन्छ। …