विचार

चन्दा मामा आ रे आ, चानीके बाटी ला,
चानीके बाटीमे दूध–भात लेने आ
बौआके मुँहमे घुटुक…

(मामा चन्द्रमा ! छिट्टै आऊ। चाँदीको कचौरामा दूध–भात लिएर आऊ। बाबुको मुखमा घुटुक्क)

गणतान्त्रिक मुलुक नेपालमा मधेश प्रदेशको स्थिति, सफलता, उपलब्धिको विश्लेषण गर्दा माथि उल्लेख गरिएको मैथिली गीतझैं कारूणिक रहेको पाइन्छ।

गीतको पृष्ठभूमि र भावको प्रसंग एउटी स्तन सुकेकी आमासँग सम्बन्धित छ। आमाको स्तन सुकेका कारण बच्चालाई स्तनपान गराउन पाइरहेकी छैनन्। बच्चा रोइरहेको छ। आमालाई बच्चाको रोदन असह्य हुन्छ अनि चन्द्रमासँग गुहार गर्नुहुन्छ– ए चन्दा तिमी आऊ ! चाँदीको कचौरामा दूध–भात लिएर आऊ। तिमीले ल्याएको दूध–भातले बच्चाको भोक पूरा गर्छु। यसमा आमाको आशा, वेदना, …

भन्नलाई त नेपाल एक स्वतन्त्र देश हो। दक्षिण एसियाको सबभन्दा पुरानो देश पनि हो। तर किन यो कहिले स्वतन्त्र हुने होला भन्ने प्रश्न उठ्छ ? एउटा स्वतन्त्र देश स्वतन्त्र नै रहे कस्तो हुने होला भनेर कल्पना गरेर बस्नुपर्ने अवस्था आयो।

प्रधानमन्त्री बाबुराम भट्टराईले नेपाल चलाउने चाबी नेपालीको हातमा छैन, अरुकै हाथमा छ भनेर प्रधानमन्त्री भएकै बेला भनेका थिए। अहिले आएर पर्यटनमन्त्री सुदन किरातीले पनि त्यस्तै कुरा बोलेका छन्। उनी त अझ पनि मन्त्री नै छन्। नेपालका पर्यवेक्षकहरूले पनि नेपालमा विदेशी चलखेल धेरै बढ्यो भनेर दिनरात गुनासो गरिरहेका छन्।

नेपालमा भए गरेका कामकारबाही, कानुन, संविधान आदि सबै विदेशीले बनाएका हुन् भनेर …

असार ६ गते चीन सरकारको ऋण लगानीमा बनेको पोखरा क्षेत्रीय अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा चीनको सिचुआन एअरको एयरबस ए–३१९ विमानले चार्टर उडान अवतरण गर्दा पर्यटनमन्त्री सुदन किराँती, नेपालका लागि चीनका राजदूत छन सोङसँगै मञ्चमा उभिएका थिए। सोही चिनियाँ विमानबाट केही चिनियाँ खेलाडी र पर्यटकका साथ चीनबाट सोझै पोखरा उत्रिएका राष्ट्रिय सभा अध्यक्ष गणेशप्रसाद तिमल्सिना पनि पोखरा विमानस्थलमा भएको औपचारिक कार्यक्रममा सोही मञ्चमा सँगै बसेका थिए।

चीनको छेन्दु–तियान्फु इन्टरनेसनल एअरपोर्टबाट उडेको सिचुवान एयरलाइन्सको जहाज पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा अवतरण गर्दा मन्त्री किराँतीले नै यात्रुलाई स्वागत गरेका थिए। यो चीनबाट सुरु भएको नियमित व्यावसायिक उडान नभई असार ८ गते पोखरा फेवातालमा सुरु हुने दुई दिने …

हालसालै भारतकाे कश्मीरमा  जी–२० (२० धनी देशहरूकाे समूह) शिखर सम्मेलन सम्पन्न भयो। यसबारे भारतीय राष्ट्रिय मिडियामा अनेक खालका चर्चा भए। कतिपय देशहरू विवादित कश्मीर क्षेत्रमा शिखर सम्मेलन आयोजना गरिएको भन्दै सहभागी भएनन्। तैपनि यस सम्मेलनले कश्मीरवासीलाई आर्थिक अवसर प्रदान गर्नुका साथै भारतका अन्य राज्यसँग यहाँका युवालाई वैचारिक एकीकरणमा ल्याउन योगदान पुर्याएको छ।

सन् २०२२ को डिसेम्बरमा भारतले जी–२० को अध्यक्ष पाएपछि प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले मुलुकका लागि आफ्नो शक्ति प्रदर्शन गर्ने एक उत्तम समय साबित हुने धारणा व्यक्त गर्नुभएको थियो। उहाँले भन्नुभएको थियो, ‘भारतले गरेको जी–२० को अध्यक्षता पूरै वैश्विक समाजमा समान सहभागिताको उदाहरण बन्ने छ र भारतलाई  वैश्विक लगानी र …

आज भन्दा २०, २१ वर्ष अगाडि नेपालमा कहिले हिंसाको अन्त्य होला भनेर एउटा लेख लेखिएको थियो। त्यस बेला नेपालमा माओवादीको युद्ध चलिरहेको थियो। त्यसै सिलसिलामा लेखिएको थियो कि माओवादीहरूको हिंसाको अन्त भए पनि नेपाली राजनीतिमा हिंसा हत्याको अन्त्य हुने छैन।  माओवादीहरू आखिरमा नेपाली कांग्रेसका चेला हुन् किनभने नेपाली कांग्रेसले पनि राणा र राजाको विरोधमा हतियार उठाएका थिए।

यसो हेर्दा माओवादीले सन् २००१ पछि चर्काएको युद्ध हेर्दा सन् १९६२ मा नेपाली कांग्रेसले राजाको विरोधमा उठाएको हतियार जस्तै देखिन्थ्यो। दुवैले तत्कालीन स्थापित सरकारको विरोधमा राजनैतिक लक्ष्य राखेर नै हिंसामा लागेका थिए। दुबै विद्रोही  भएका थिए र स्थापित सत्तासित असन्तुष्टि राखेका थिए।

६० …

हिमाल पारीको भूमि  मुस्ताङ जिल्लामा समुन्द्री सतहबाट झण्डै २७१० मिटरको उचाइमा भगवान श्री विष्णुको ऐतिहासिक एवं धार्मिक महत्व बोकेको मुक्तिनाथ मन्दिर अवस्थित छ।  मुक्तिनाथ क्षेत्रको बारेमा हिमवत्खण्डमा पुराणमा वर्णन गरेको पाइन्छ।  पौराणिक मान्यता, लोककथा तथा किंवदन्तीअनुसार ब्रह्माजी स्वयं होता बनेर यज्ञ गर्नु भएको, शिवजीले अग्नि स्वरूप धारण गर्नु भएको र विष्णुजीले पानी रूप धारण गर्नु भएको भन्ने मान्यता छ।

अर्को तर्फ राक्षसराज जालन्धरकी पत्नी वृन्दाको श्रापबाट भगवान विष्णु शिलाको रूप धारण गर्दै शालिग्राम बनेर यस क्षेत्रमा उत्पन्न हुनु भएको भन्ने विश्वास रहि आएको छ।  पवित्र दामोदर कुण्डबाट उत्पन्न हुने कालीगण्डकी सेरोफेरोमा प्रसस्त मात्रामा शालिग्रामहरू अहिले पनि पाईन्छन्।  यस क्षेत्रमा भगवान …