साहित्य/कला/संस्कृति

मानव अधिकार तथा शान्ति समाजले स्रष्टा सम्मान अभियानअन्तर्गत स्थापित पुरस्कारहरुद्वारा १५ जना स्रष्टालाई सम्मानित गर्ने निर्णय गरेको छ। यस क्रममा वर्ष २०८० को महाप्रसाद रिजाल लोकतन्त्र स्रष्टा सम्मान स्रष्टा राजेश्वर नेपाली (धनुषा) लाई प्रदान गर्ने निर्णय गरिएको छ। प्रेस स्वतन्त्रता सेनानी, लोकतन्त्र र स्वतन्त्रताका पक्षमा विशिष्ट योगदान गर्नुभएका राजेश्वर नेपालीको २०८० भदौ ११ गते निधन भएको छ। सोभन्दा अगावै शान्ति समाजले उहाँलाई २०८० को स्रष्टा सम्मानबाट पुरस्कृत गर्ने प्रक्रिया अघि बढाइसकेको समाजले जनाएको छ।

यसैगरी चन्द्रकला खनाल अहिंसा स्रष्टा सम्मान प्रा।डा।राजेन्द्र विमल (जनकपुर), राधादेवी दाहाल सद्भाव स्रष्टा सम्मान डा.रामप्रसाद ज्ञवाली (गुल्मी), कृष्णकुमारी दाहाल शान्ति स्रष्टा सम्मान सुलोचना मानन्धर (काठमाडौं), ज्ञानप्रसाद …

गीता एक-प्रतिध्वनि अनेक -२

गीतालाई किन रहस्यमय ग्रन्थ मानिएको हो ? यसको कारण के होला ? सायद कसैले पनि यही हो भनेर भन्न सक्ने अवस्था देखिएन। प्रत्येक अध्येताले, प्रत्येक वाचकले, प्रत्येक विश्लेषकले र प्रत्येक संश्लेषकले फरक फरक तरिकाले गीतालाई अर्थ्याउने गरेको पाइन्छ। स्वयं यसका रचयिता व्यासले पनि गीताको सुगीत गाई सकेपछि, अर्जुनलाई विश्वरुप देखाएर संसार आफूभित्रै समाहित भएको विराटता प्रदर्शन गरिसकेपछि, गीताका बारेमा भीष्मपर्वको ४३औँ अध्यायको सुरुमै ( ४२ अध्यायसम्ममा १८ अध्याय गीताको वाचन भएपछि) कथा वाचक ऋषि वैशम्पायनका मुखबाट महाराजा जन्मेजयलाई भनेको पाइन्छः

गीता सुगीता कर्तव्या किमन्यैः शास्त्रसंग्रहैः। या स्वयं पद्‌मनाभस्य मुखपद्‌मद् विनिःसृता।।

(अर्थ- जन्मेजय महाराज, अन्य धेरै शास्त्रहरूको …

महाभारतका १८ पर्वमध्ये भीष्मपर्वमा संकलित महाभारत युद्धमा अर्जुनका सारथि बनेका भगवान् श्रीकृष्णले आफ्ना शिष्य महारथी अर्जुनको विषादको अन्त्य गरी फेरि युद्धमा फर्कन र कर्ममा फर्कनका लागि युद्धस्थलमा नै दिएको उपदेशलाई नै वेदव्यासले लिपिबद्ध गरेको भागलाई हामीले श्रीमद्भगवतगीता भनेका हौँ। त्यसैलाई हामीले सहज भाषामा गीता भनेका हौँ। गीताको अर्थ गीत हो। प्रशंसाको गीत हो। त्यसका कर्मको प्रशंसामा गीत गाइएको छ। जीवनमा कर्मयोगको प्रयोगका बारेमा उदाहरणस्वरूप बताइएको छ। जीवनको सूक्ष्मातिसूक्ष्म तरिकादेखि स्थूल स्वरूपको विराटस्वरूपको दर्शन गराइएको छ, प्रदर्शन गरिएको छ।

गीताको महत्व आफ्ना आफ्ना तरिकाले व्याख्या गरिँदै आइएको छ शताब्दियौँदेखि। कसैले यसलाई अनिश्वरवादी दर्शनका रूपमा लिएका छन् भने कसैले यसलाई ईश्वरवादको अनुपम …

विश्वभरिको भाषाको विवरण राख्ने र अन्य भाषाहरूसंग तुलना गर्ने वेबसाइट languagecomparison.com काअनुसार विश्वभर लगभग एक करोड ४१ लाख मानिसले संस्कृत बोल्छन्। अन्य प्राचीन भाषाहरूका तुलनामा यो निकै ठूलो संख्या हो। यसभन्दा पनि महत्वपूर्ण तत्थ्य के छ भने विश्वभरि नै विगतका तुलनामा संस्कृत बोल्ने, लेख्ने र संस्कृतभाषामा साहित्य सृजना गर्ने जनसंख्या बढ्दो छ।

तर प्राचीनतम संस्कृतभाषाप्रति सर्वसाधारण र विद्वानहरूको अभिरुचि किन बढ्दो छ ? विश्वभरीका भाषाविदहरुले सोच्ने पर्ने भएको छ। अक्सफोर्ड विविमा संस्कृतका प्राध्यापक सेलडोन पोलोकले आफ्नो संस्कृत सम्बन्धि कार्यपत्रमा १९९०को दशकमा संस्कृतलाई “मृतभाषा” भनेपछि भारतसहित नेपापाली संस्कृत प्रेमीहरूमा निकै हलचल मचिएको थियो। आज ठीक ३० वर्षपछि संस्कृतभाषीहरूको बढ्दो जमातले तिनको …

महाभारत

महाभारत नामक ग्रन्थलाई संसारमा अहिलेसम्म रचिएका एकै प्रसङ्गमा भनिएका ग्रन्थहरूमध्ये सबैभन्दा बृहत् काव्य मानिन्छ। पहिले जय नामको ग्रन्थ तयार भएको थियो र पछि त्यसलाई महाभारत भनियो। महाभारतको भारत अर्थात् भरतका सन्तानको महान गाथा संग्रह जसलाई महाभारत भनिन्छ। सीमित अर्थमा महाभारतलाई इतिहास वा काव्य भन्न सकिन्छ, वास्तवमा महाभारत एक सम्पूर्ण साहित्य हो र पौरस्त्य सम्पदा पनि हो जसले विश्व साहित्यमा अग्रणी स्थान लिएको छ।

महाभारतको शाब्दिक अर्थ हुन्छ—भारतका मानिसहरूको वा भरतवंशीहरूको युद्धको महान आख्यान। ऋग्वेदमा भारतीयहरूलाई लडाकु जाति भनेर सम्बोधन गरिएको छ र ब्राह्मणमा दुष्यन्त र शकुन्तलाका छोरा भरतलाई भारत राजवंशको पूर्व पुरुष मानिएको छ। आधुनिक भारतको नामसमेत उनै चक्रवर्ती …

पत्रकार एवं सम्पदा संरक्षण अभियन्ता आरके अदिप्त गिरीविरुद्ध पक्राउ पुर्जी जारी भएको छ।

गिरीले सामाजिक सञ्जालमा पत्रकारविरुद्ध तथानाम लेखेको भन्दै साइबर अपराध मुद्दामा पर्वतका पत्रकार गणेश पौडेल, छवि तिवारी, सन्देश थापालगायतले प्रहरीमा किटानी जाहेरी दिनुभएको थियो। सोही किटानीको आधारमा गिरीविरुद्ध पक्राउ पुर्जी जारी भएको हो।

पत्रकार गिरीले व्यक्तिगत जीवनमाथि नै असर पर्ने गरी आक्षेप लगाएको भन्दै उहाँहरूले किटानी जाहेरी दिएको जिल्ला प्रहरी कार्यालय पर्वतका डिएसपी मधुसुदन न्यौपानेले जानकारी दिनुभयो।

कालीगण्डकीको अस्तिस्तव नै संकटमा पर्ने गरी अवैध रूपमा भइरहेको दोहन कार्य रोक्न गिरीले पछिल्लो समय कालीगण्डकी बचाऔं अभियान चलाउँदै आउनुभएको छ। अभियानअन्तर्गत कालीगण्डकीमाथि लेखिएका रचना सामाजिक सञ्जालमार्फत नै प्रकाशित गर्दै आउनुभएको …