साहित्य/कला/संस्कृति

अनि विदुर त कुनै पनि हालतमा मान्ने छैन मेरो कुरा किनभने ऊ मसँग पटक्कै डराउँदैन कारण थियो भौतिक पिताजी श्रीकृष्णद्वैपायन व्यास विदुरलाई धर्मावतार महामन्त्रीका रूपमा मान्थे…….

कौरवहरूको योजनाबद्ध षडयन्त्रको तयारीको पासोभित्र पाण्डवहरू परेको त देखिन्थ्यो तर पाण्डवहरू भने जे हुन्छ पक्कै आफ्नै पक्षमा हुन्छ भन्नेमा ढुक्क थिए। त्यसको पृष्ठभूमिमा द्वारकाधीश श्रीकृष्णको कृपालाई मानिन्थ्यो। कृष्णले आफ्नो सिद्धान्त नै बनाएका थिए, जसले उनीप्रति समर्पित भएर विश्वास गर्छ, उसको पक्षमा लागिरहने।

कुरुवंशको पारिवारिक द्वन्द्वमा पनि भीषण युद्धको सम्भावना बढिरहेको थियो। विना कारण राज्यविहीन बनाइएका पाण्डुपुत्रहरू युधिष्ठिरको वचन पूरा गराउने सर्तमा समय पर्खिरहेका थिए। ज्येष्ठ पाण्डुपुत्रको वचनमा असत्य कसैले नठानून् भन्ने सतर्कता पाण्डवहरूमा थियो। …

लोकापवादका लागि पनि तर भन्न कोही पनि सक्दैनथे किनभने पितामह आफू हस्तिनापुरको रक्षक हुँ भन्ने कुरा बारम्बार भनिरहन्थे। तर पितामहलाई थाहा थियो भविष्यमा के हुनेवाला छ ……….

हस्तिनापुरका प्रमुख पात्रहरू बोल बोल मछली मुखभरी पानी भएका थिए। स्पष्ट बोल्ने मात्र महामन्त्री विदुर थिए। उनी धर्मका अवतार नै थिए। उनको कमजोरी भनेको हस्तिनापुरप्रतिको आस्था थियो, अब त्यो पनि मधुरो मधुरो हुँदै गएको उनी आफैँ पनि भ्रम र यथार्थको भुमरी थिए। महाराजका रुपमा शासन गरिरहेका दाजु धृतराष्ट्र आफैँ राज्य मोहको भुमरीमा यसरी फसेका थिए, जस्तो कि ठुलो नदीको भुमरीमा कुनै सिकारु धीवरको डुङ्गा फसेको हुन्छ। त्यस्तै मानसिक अन्तद्वन्द्वमा परेका थिए विदुर। उनलाई …

गुरु द्रोण पुत्र अश्वत्थामा भने दुर्योधनको पक्षमा शतप्रतिशत लागेका हुन्थे। त्यसको कारण थियो अर्जुनसँगको आन्तरिक प्रतिस्पर्धा। पिताजी द्रोणले आफूलाई भन्दा पनि बढी मन पराउने र शिक्षादीक्षा अर्जुनलाई दिएको उसलाई मन परेको थिएन ……..

अर्जुनसँगको आन्तरिक प्रतिस्पर्धा अनौठो थियो। कुनै पनि गुरुले आफ्ना शिष्यसँग बिताएको कम समयमा पनि उसको क्षमता मापन गरिसक्छन्। झन् त्यस बेलाका जाज्वल्यमान शिक्षाविद् तथा हतियार विशेषज्ञ द्रोणले आफ्ना अनगिन्ती शिष्यहरूमध्ये अर्जुनको क्षमता थाहा नपाउने कुरै आउँदैनथ्यो। उनका सुपुत्र अश्वत्थामामा पनि त्यो विलक्षणता थियो तर धैर्यता र प्राप्त ज्ञानको सकारात्मक प्रयोग गर्ने विषयमा भने अर्जुन अलि बढी नै होसियार र लगनशील थिए। हुन त सबै एक सय पाँच …

कसैले पनि त्यो भनक पाएका छैनन् भन्ने शकुनिलाई लाग्थ्यो तर महारानीहरू गान्धारी र कुन्तीलाई भनक परेको थियो। गान्धारीको मनमा पनि नराम्रो चोट लागेकोले त उनले आँखामा पट्टी बाँधेर आफैँसँग बदला लिएकी थिइन् ……

अव्यक्त साँठगाँठ देखिन्थ्यो धृतराष्ट्र र उनका छोराहरू विरुद्ध दुवै परिवारमा। दुवै परिवार अर्थात् धृतराष्ट्रको परिवार र पाण्डुको परिवार। यहाँ धृतराष्ट्रको परिवारको कुरा गर्दा मुख्य पात्र भीष्म पितामह पनि परिवारभित्रका प्रमुख थिए र उनमा पनि महाराज शन्तनुलाई दिएको वचन पूरा गर्नका लागि मात्र धृतराष्ट्रको भलो चिताउने कर्तव्य पूरा गरेका थिए। र उनै हुन् दृष्टिविहीनलाई राज्य सञ्चालनको हक हुँदैन भनेर भाइ पाण्डुलाई राजगद्दीको उत्तराधिकारी बनाएर चक्रवर्तीत्व सुम्पेका। उनको विचारमा …

युधिष्ठिरका लागि त द्रौपदी नै पटरानी भएकी र उनको आदेश नभई अरुले भोग गर्न नपाउने अवस्था यसकारणले पनि थियो कि उनी ज्येष्ठ पाण्डव थिए, भावी राजा थिए र उनैको राज्य पुनर्वहालीका लागि अनेक प्रयास हुँदै थियो र शक्ति सञ्चयका लागि वारणावतबाट अचानक मरेको नाटक गरेर भाग्नु परेको थियो। कुन्तीको अव्यक्त प्रतिशोधले नयाँ राजनीतिको उदय हुँदै पनि थियो। कुन्ती नबोलिकन आफ्नो योजना बनाउँदै थिइन् र आफ्ना छोराहरूलाई कुमालेले माटोलाई स्वरूप दिएजस्तै गरी नयाँ राज्य सञ्चालन तयारीका लागि परिवारलाई एकत्रित गराउँदै थिइन् ……..

हुन त देखावटी रूपमा महाराज धृतराष्ट्रको पनि चाहना युधिष्ठिरलाई राज्य सञ्चालनका लागि तयारी गर्नु नै थियो। ऋषि कणिकको चाहना …