विज्ञान/प्रविधि

माथिल्लो डोल्पामा हिमचितुवाको वासस्थान पत्ता लगाएर तिनीहरूको गर्धनमा रेडियो कलर बाँध्ने एक्सपेडिसन टोलीमा संलग्न युवा अनुसन्धानकर्ता ऋषिराम पौडेलको रेडियो कलर बाँध्ने तरिका र सो अनुसन्धानले वन्यजन्तुको संरक्षणमा कसरी सघाउनेछ भन्ने को वृत्तान्त।

हिमाली क्षेत्र, कञ्चन नदीहरू र हरियाली जंगल डोल्पा जिल्लाका मुख्य विशेषता हुन्। विशाल हिमालयको काखमा अवस्थित डोल्पाको उत्तरतर्फ चीनको स्वशासित क्षेत्र तिब्बत पर्छ। नेपालको सबैभन्दा ठूलो राष्ट्रिय निकुञ्ज शे–फोक्सुन्डो यही जिल्लामा पर्छ। यस क्षेत्रमा हाब्रे (रेड पान्डा), हिमाली ब्वाँसो, नाउर, कस्तुरी मृग र झारलजस्ता विविध प्रकारका र देख्नै मुश्किल पर्ने वन्यजन्तु पाइन्छन्। विरलै देखिने हिमचितुवा समेत आवतजावत गर्ने क्षेत्र हो यो।

सन् २०२१ फेब्रुअरी महिनामा म शे–फोक्सुन्डो राष्ट्रिय …

सन् १९११ मे १३ का दिन करिब साढे छ बजे नेपालका तत्कालीन राजा पृथ्वीवीरविक्रम शाहले काठमाडौं सहरको केन्द्र टुँडीखेलस्थित स्विच खोलेर नेपालको पहिलो तथा दक्षिण एसियाको दोस्रो जलविद्युतको उद्घाटन गरे । तत्कालीन प्रधानमन्त्री चन्द्रशमशेर राणाका नाममा स्थापित चन्द्र ज्योति हाइड्रोपावर स्टेसनको क्षमता ५०० किलोवाट थियो । यसलाई बनाउन चार वर्ष र करिब १० लाख दिनको काम लागेको थियो । निरङ्कुश राणाशासकका दरबारमा बिजुली बाल्न बनाइएको यो पावर स्टेसनले काठमाडौंदेखि दक्षिण १२ किमि दूरीमा रहेका पानीका दुई स्रोत उपयोग गथ्र्यो ।

यो जलविद्युत् गृह अमेरिकास्थित एपल्टन, विस्कन्सिनको फक्स नदीमा सन् १८८२ मा बनाइएको संसारको पहिलो जलविद्युत् गृह (प्लान्ट)को ३० वर्षपछि र …

गएको असार महीनाको पहिलो साँझ मेलम्ची खोलामा बाढी आउँदा मेलम्ची बजार क्षेत्रको आकाश उघ्रिएकै थियो। वर्षाको छेकछन्द नभएको बेला बाढी आएपछि स्थानीय बासिन्दाले हिमाली क्षेत्रमा ताल विस्फोट भएको अनुमान गरे। “घाम लागिरहेका बेला खोलामा एक्कासी ठूलै बाढी देखेपछि हिमालमा ताल फुटेको अनुमान गर्‍यौं”, मेलम्ची बजारका स्थानीय हस्त पण्डित भन्छन्। त्यो बाढीले ठूलो मानवीय र भौतिक क्षति गर्‍यो। बाढीबारे अध्ययन गर्न २ असारमा हेलम्बु गाउँपालिकाका अध्यक्ष निमा ग्याल्जेन शेर्पा सहितको टोली हेलिकप्टरबाट मेलम्चीको शिरतर्फ लाग्यो। उनीहरूले भ्रेमाथाङमा पहिरो गएको र ठूलो मात्रामा गेग्रान थुप्रिएको देखे, तस्वीरहरू खिचे। ती तस्वीर विश्लेषण गरी भूगर्भविद् र मौसमविद्ले हिमाली क्षेत्रमा भएको अत्यधिक वर्षाका कारण पहिरो …