विज्ञान/प्रविधि

डाटाको कुरा गर्दा कम्प्युटर प्रणालीमा गणितीय ढाँचा (फर्म्याट)मा राखिने वस्तुलाई सम्झने गरिन्छ । डाटाको इतिहास लण्डनबाट सुरुभएको देखिन्छ । सन् १६६३ मा जोन ग्रान्टले लन्डन र पेरिसमा म्यानुअल पद्धतिमा राखिएका मृत्यु रेकर्डबाट डाटाको अध्ययन विश्लेषण सुरु गरेका हुन् । कम्प्युटर भाषामा चाहिँ डाटा शब्द सन् १९४६ मा भण्डारण गर्न मिल्ने जानकारीका रूपमा प्रथम पटक प्रयोग भएको देखिन्छ । डाटा प्रशोधनको प्रयास पहिलो पटक सन् १९५४ मा प्रयोग भएको थियो भने डाटा भन्नाले हिजोआज सूचना सिद्धान्त अनुसार अक्षर अङ्क स्ट्रिङ वा सङ्ख्याका मानहरूमा बाइनरी (द्विआधारी) अङ्कका सहायताले राखिने  सामग्रीलाई जनाउछ । हुन त कम्प्युटर सञ्चालन प्रणाली क्वान्टम (प्रमात्रा) पद्धतिमा परिणत भएपछि …

रूस र युक्रेन बीचको युद्धका कारण अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा कच्चा तेलको मूल्य बढेकाले विश्वमै पेट्रोलियम पदार्थको भाउमा उच्च वृद्धि भएको छ। आयातमा निर्भर नेपालजस्तो भूपरिवेष्ठित मुलुकका लागि पटक पटकको इन्धनको सङ्कटले दीर्घकालीन समाधानका विविध उपायहरूमा सरकार तथा सिङ्गो नेपाली जनतालाई सोच्न बाध्य पारेको छ ।

नेपालमा प्राकृतिक विपत्ति पर्दा वा भारतीय नाकाबन्दी हुँदा, नेपालीहरूले मट्टितेल, खाना पकाउने ग्यासको विकल्पमा विद्युतीय चुलो (इन्डक्सन कुकटप), गाउँघरमा सुधारिएको चुलो तथा गोबरग्यास प्रयोग गरेका थिए । भारतीय नाकाबन्दी भएका वेला साइकल खरिदमा समेत सरकारले भन्सार महसुल सुविधा दिएको थियो । त्यस्तै विगतमा  पेट्रोल, डिजेलको अभाव टार्न कार्यालय आवत जावतका लागि काठमाडौंमा केही ‘सेयर एन्ड राइड’ …

संयुक्त राष्ट्र सङ्घ भौगोलिक नाम एक्स्पर्ट ग्रुपको निर्णय अनुसार भौगोलिक स्थाननामको नेपाली रोमन लिप्यन्तरणको मानक हेर्ने निकाय नापी विभाग हो । तर नापी विभागको रोमन नेपाली लिप्यन्तरणमा गल्ती भएकाले संयुक्त राष्ट्र सङ्घ भौगोलिक नाम एक्स्पर्ट ग्रुप नेपालका लागि हिन्दी रोमन लिप्यन्तरण विधि अपनाउछ किनभने हिन्दी पनि देवनागरी लिपि मै लेखिन्छ र नेपालीको भन्दा यो बढी तथ्यगत छ । (UNGEGN को रिपोर्ट चौथो संस्करण फेब्रुअरी २०१३) । अन्जिन संयुक्त राष्ट्र सङ्घको एकाइका रूपमा रहेको कार्यालयले सार्वभौम सम्पन्न देशको आधिकारिकतामा यसो भन्न नपाउनु पर्ने हो । नेपालमा कसले ध्यान दिने ? कानुनले गर्न हुन्न भनेको काम अपराध कार्य हो । यो पनि

यो प्रविधिले  ड्रोन र स्याटेलाइट इमेजहरूका माध्यमबाट पहिलेको थाहा नभएका लामखुट्टेका प्रजनन स्थलहरू पहिचान गर्ने अनि एकै पटकमा त्यसलाई खत्तम गर्ने हो। युनिभर्सिटी अफ साउथ फ्लोरिडाका जनस्वास्थ्य अनुसन्धानकर्ताले लामखुट्टे कहाँ बस्छ भनी पत्ता लगाउन सक्ने नयाँ प्रविधि विकास गरेका छन् । यो प्रविधि अहिले अफ्रिकाको धेरै क्षेत्र तथा फ्लोरिडाकै टम्पा खाडी क्षेत्रमा कीट नियन्त्रण एजेन्सीहरूले प्रयोग गरिरहेक छन्। यस प्रविधिको सहायताले मलेरिया फैलाउने लामखुट्टे पत्ता लगाएर मार्न सकिन्छ।

एसोसिएट प्रोफेसर बेन्जामिन जेकबद्वारा विकसित स्मार्टफोनको एपले ड्रोन र स्याटेलाइट छवि (इमेज वा फोटो)सँग आफ्नो एल्गोरिदमहरू संयोजन गर्छ। अनि पहिले अज्ञात रहेका लामखुट्टेको प्रजनन क्षेत्र पहिचान गरेर सबै लामखुट्टे खत्तम गरिन्छ।

यो …

सामाजिक सञ्जालले आममानिसलाई शक्तिशाली बनाउँदैछ । तपाईँलाई लागेको कुरा तपाईँले यसमा राख्न पाउनुहुन्छ । तर, साँच्चै आफूलाई लागेको सबै राख्न पाउनुहुन्छ र ? सामाजिक सञ्जालमा के राख्न दिने के नदिने भन्ने कुरा कसले निर्धारण गर्छ ?
सन् २०२२ को फेब्रुअरीमा मोदी सरकारले सामाजिक सञ्जाललाई नियमन गर्नका लागि सूचना प्रविधिसम्बन्धी नियमलाई आमूल परिवर्तन ल्यायो ।
सरकारले गैरकानुनी, भ्रामक वा हिंसात्मक सामग्री हटाउन आग्रह गरेमा ट्वीटर र मेटा (फेसबुक) जस्ता कम्पनीले २४ घण्टाभित्र प्रतिक्रिया जनाउनुपर्ने व्यवस्था भएको छ । उनीहरूले १५ दिनभित्र पूर्ण समाधान खोज्नुपर्ने व्यवस्था पनि गरिएको छ ।
केही विचारका विरुद्ध र अन्य केही विचारको पक्षमा फेसबुक र ट्वीटरको झुकाव …