राम बिकास चौधरी/ लुम्बिनी

लुम्बिनी विकास कोषको पडरिया गाउँ स्थित प्रवेशद्वार भित्र सर्वसाधारणका लागि रोक लगाइएका कारण मायादेवी सुत्केरी पथ हुँदै मायादेवी मन्दिरसम्म जान चाहने यात्रुको लागि बाटो बन्द भएको छ । यो रोकका कारण धार्मिक आस्थाका यात्रुमा समेत निराशा उत्पन्न भएको छ ।

मायादेवी मन्दिरबाट पडरिया, खुनगाई, मनौरी, सिबलवा, बिजुवा, सिसहनिया, दोहनी, निगलिहवाहुदै तिलौराकोट दरबारसम्मको करिब ३६ कि.मी.बाटोलाई मायादेवी सुत्केरी पथ भनिन्छ । लुम्बिनी क्षेत्र विकास कोषले सो पथ लुम्बिनी गुरुयोजना विपरीत रहेको भन्दै आवतजावतमा रोक लगाएको हो । बुद्ध बचनको प्रचार–प्रसार संसारभरि भइरहँदा उहाँको जन्मसँग सम्बद्ध मायादेवी सुत्केरी (लुम्बिनी–तिलौराकोट) मार्गको प्रचार–प्रसार, संरक्षण र प्रवर्धनमा सरोकारवालाको ध्यान नपुगेको लुम्बिनी सांस्कृतिक नगरपालिका –६, पर्सा …

 रुपन्देहीको कोटहीमाई गाउँपालिकाले बहुउद्देश्यीय सडक निर्माण गरेको छ ।

लुम्बिनी विकास कोषका सदस्य सचिव सानुराजा शाक्यले रुपन्देहीको मर्चवार क्षेत्र स्थित पुरातात्त्विक सम्पदा स्थल देउरवाको निरीक्षण भ्रमण गरेका छन्।

सदस्य सचिव शाक्य सहितको लुम्बिनी विकास कोषको टोलीले पछिल्लो समयमा बुद्धको मावली ‘देवदह’ दाबी गरिएको स्थान ‘देउरवा स्तूपा’ क्षेत्रको निरीक्षण भ्रमण गरेका हुन् । निरीक्षणले मर्चवार क्षेत्रको धार्मिक, सांस्कृतिक र पुरातात्त्विक पहिचानलाई प्रवर्द्धन गर्न थप हौसला मिलेको मर्चवारी गाउँपालिका अध्यक्ष गया प्रसाद बरइले बताए ।

बरइले भने, ‘लुम्बिनी विकास कोषको साथ र सहयोगमा अब देउरवा स्तूपा, मर्चवारीमाइ स्थान र अन्य महत्त्वपूर्ण सम्पदा स्थलको संरक्षण र बिकास गर्न सहज हुनेमा विश्वस्त छु, निरीक्षणको उद्देश्य बुद्ध मावली दाबी गरिएको मर्चवारी–२ स्थित ‘देउरवा स्तूपा’ …

कोटहीमाई गाउँपालिका–५ मझगावाँस्थित एक सामुदायिक विद्यालयको बस निजी विद्यालयले सञ्चालन गरेको छ । विद्यार्थीहरूको सुविधाका लागि खरिद खरिएको लु १ क ५५८१ नम्बरको सो बस, विद्यालय आफैँले सञ्चालन गर्न नसकेको भन्दै २०८० साउन ७ गतेदेखि निजी विद्यालयलाई भाडामा दिएको हो ।

मर्चवार आदर्श मा.बि.ले बुद्ध उन्नोभेटिभ रिसर्च एन्ड टेक्निकल इन्स्टिच्युट प्रा. ली.द्वारा सञ्चालित विराट स्मार्ट नामको निजी विद्यालयलाई सो बस भाडामा दिएको जनाएको छ । प्रदेश सरकारको २५ लाख र विद्यालयबाट २ लाख ७८ हजारको साझेदारीमा २०७९ फागुन २३ गते सो बस खरिद गरिएको थियो ।

प्रदेश सांसद वसीउद्दीन खाँले उद्घाटन गर्नु भएको सो बस सञ्चालनका लागि श्रोत अभावमा झन्डै …

माध्यमिक तहसम्मको शिक्षालाई निःशुल्क र अनिवार्य बनाउने सरकारको नीति छ । तर नवलपरासीको प्रतापपुर गाउँपालिका–६ कठहवाका अधिकांश मुसहर बालबालिकाहरू आर्थिक अभावमा विद्यालय जान सकेका छैनन् ।

एक निजी विद्यालयको कक्षा २ सम्म अध्ययन गरेकी पुनम मुसहरले विद्यालय छोडेको एक वर्ष बित्न लाग्दा पनि कक्षा ३ मा उनको भर्ना हुन सकेको छैन । उनलाई विद्यालय जाने इच्छा त छ, तर उनले अध्ययन गरेको एपेक्स बोर्डिङ स्कुलको बाँकी शुल्क तिर्न नसक्दा गाउँ नजिकैको जनजागृति माध्यमिक विद्यालयले भर्ना लिएको छैन ।

केही वर्षअघि पुनमका बुबा धिमल मुसहरले उनीसँगै आफ्ना तीन छोराछोरीलाई नजिकैको एपेक्स बोर्डिङ स्कुलमा भर्ना गराए, तर आर्थिक अभावमा स्कुलको शुक्ल तिर्न …

बुद्ध जन्मस्थल लुम्बिनीका प्राचीन मूर्तिहरू लुम्बिनीभित्रै उपेक्षित अवस्थामा फेला परेका छन् । ती मूर्तिहरू लुम्बिनीको धार्मिक तथा सांस्कृतिक महत्वका प्रमाण हुन्, जसले त्यस क्षेत्रको धार्मिक धरोहरको झल्को दिन्छ । लुम्बिनी विकास कोषले खोज्दै जाँदा ती मूर्तिहरू लुम्बिनीको सङ्ग्रहालयभित्र धुलाम्मे अवस्थामा भेटिएका छन् ।

सूचनाको हक सम्बन्धी अभियानकर्ता राम विकास चौधरीले उत्खनन पूर्वको प्राचीन मायादेवी मन्दिरभित्र पूजापाठ हुँदै आएको मूर्तिहरूबारे चासो राख्दै लिखित सूचना माग गरेपछि लुम्बिनी विकास कोषको पुरातत्त्व महाशाखा प्रमुख हिमाल उप्रेती सहितको संयुक्त टोलीले सङ्ग्रहालयको स्टोर कोठाबाट ती मूर्तिहरू फेला परेका हुन् ।

सङ्ग्रहालयको स्टोर कोठाबाट प्राचीन मायादेवी मन्दिरमा बुद्ध जन्माङ्कृत महामायाको मूर्तिसँगै रहेको तामाको बुद्ध मूर्ति (करिब …