सुनिलमणि दाहाल 
सुनिल मणि दाहाल
नेपाल संस्कृति, विविधता र परिकारमा धनी देश हो । “दसैँ आयो… खाउँला ला पिउला” भन्ने वाक्यांशले नेपाली चाड दसैँको सारलाई सङ्केत गर्छ, जहाँ मानिसहरूले आफन्तहरू सँग भेटघाट गरी विभिन्न किसिमका रमाइलो गर्दै स्वादिष्ट परिकारहरू खाने गर्दछन् । यो चाडपर्वको मौसममा सबैभन्दा लोकप्रिय परिकार भनेको मासुका परिकारमा पाकेको काँक्राको अचार हो, जसलाई नेपालीमा खल्पीको आचार भनिन्छ।
पाकेको काँक्रोबाट बनाइने खल्पीको अचार एक परम्परागत नेपाली अचार हो जसलाई भदौरे काँक्रो भनिने काँक्रोको प्रयोग गरी बनाइन्छ। यो भदौरे काँक्रो नेपालको हिमालय क्षेत्र र भारतको सिक्किममा पाइन्छ र यसको आकार ठुलो र खादा स्वादिलो हुन्छ। खल्पीको अचार स्वादिष्ट मात्रै होइन पौष्टिक पनि हुन्छ । यसमा विभिन्न भिटामिन, खनिज, एन्टिअक्सिडेन्ट र प्रोबायोटिक्स पाइन्छ जसले तपाईँको रोग प्रतिरक्षा प्रणाली, पाचन र समग्र स्वास्थ्यलाई तन्दुरुस्त राख्न सहयोग गर्न सक्छ। यो अचारलाई लामो समय सम्म टिक्दछ र फ्रिजमा महिनौँसम्म भण्डारण गर्न सकिन्छ।
खल्पीको अचार बनाउन गाह्रो छैन, तर यसका लागि केही धैर्यता र समय चाहिन्छ। अचार बनाउने प्रक्रियामा काँक्रोहरूलाई सुकाउने, मसला बनाउने र शिशाको जारमा हालेर राख्ने गरिन्छ। जब सम्म काँक्रो अमिलो हुँदैन जारलाई तबसम्म घाममा राखिन्छ । खल्पी मुखमा पानी भर्ने अचार हो जुन कुनै पनि नेपाली खाना वा खाजाको रूपमा लिन सकिन्छ।
आजको यस रेसिपिमा म तपाईँलाई रैथाने नेपाली खल्पीको अचार बनाउने विधि ल्याउन पाउँदा रोमाञ्चित छु। म तपाईँलाई सरल सामाग्री र सजिलो प्रक्रियाहरू प्रयोग गरेर यसलाई घरमा कसरी बनाउने भनेर देखाउनेछु। सुरु गरौँ!
सामग्री:
· १ ठुलो नेपाली काँक्रो – ४ देखि ६ वटा ठुलो काँक्रो (१०-१२ टुक्रा काटिएको)
· तोरीको दाना १ चम्चा , हल्का पिसेको
· नुन – स्वाद अनुसार
· खुर्सानीको धुलो १ चम्चा (स्वाद अनुसार थप घट गर्न सकिने )
· बेसार- १ चम्चा
· टिमुर – आधा चम्चा
· तोरीको तेल -५ चम्चा
बनाउने विधि :
१. काँक्रोलाई ठिक्कको चार कुने टुक्रा पारेर बिचमा दुई पटक हल्का चिर्नु होस्, बियाहरू बाहिर निकाल्नुहोस् ।
२. काँक्रोका टुक्राहरूलाई बाहिरको छाला तल पारेर नाङ्लो वा ट्रेमा राख्नुहोस्। आवश्यक भएमा, दुई वा तीन ट्रे प्रयोग गर्नुहोस्। अब, यो काँक्रोको ट्रेलाई सुकाउने समय हो।
३. ट्रेहरू घाममा राख्नुहोस् र काँक्रोलाई सुक्न दिनुहोस्। जबसम्म सबै अतिरिक्त पानी सुक्दैन वा तिनीहरू थोरै ओइलाउँदैनन् त्यति बेला सम्म लगभग ४ देखि ६ घण्टा सम्म घाममा राख्नु पर्छ । यदि सूर्यको किरण उपलब्ध छैन भने, तपाईँ तिनीहरूलाई दिनभरको लागि खुला हावामा सुकाउन सक्नुहुन्छ, जसमा लगभग ६ देखि ८ घण्टा लाग्छ। . एउटा ठुलो कचौरामा मसिनो पिसेको तोरीको दाना, नुन, खुर्सानी बेसार, पिसेको टिमुर र ३ चम्चा तोरीको तेल मिलाउनुहोस्।
५. एउटा डेक्चीमा सुकेको काँक्रोका टुक्राहरू राखी मसलाको मिश्रण मिलाउनु होस् र आफ्नो हातहरू प्रयोग गरेर सबै कुरा राम्ररी मिलाउनुहोस्। अब डेक्चीलाई २० मिनेट सम्म छोप्नुहोस्।
६ . अब, यो मोलेको काँक्रोलाई जारमा राख्ने समय हो। जार सफा र सुख्खा हुनु पर्दछ । जारको भित्र १ चम्चा तोरीको तेलले वरिपरि मोलेर मसला भएको काँक्रो लाई जारमा भर्नुहोस्। काँक्रोलाई दुई औलाको सहयोगमा बिस्तारे खाँदेर जार मा भर्नु होस् ।
७ . अब जारमा राम्ररी बिर्को लगाउनु होस् र यसलाई साँझमा घर भित्र ल्याएर ५-६ दिनसम्म सीधा घाममा बाहिर राख्नुहोस्। यदि घाम उपलब्ध छैन भने, जारलाई न्यानो ठाउँमा राख्नुहोस्।
८ . ४-५ पछि जब जारमा पानीको फोका देखिन थाल्छ तब तपाईँको अचार तयार हुने अवस्थामा छ। जब काँक्रो अझै कुरकुरे हुन्छ तर यसमा अमिलो स्वाद आउन थाल्छ। यस अवस्थामा धरै समय टिकाउन र अमिलोपन कम गर्न जारलाई फ्रिजमा राख्नु होस्।
१० . जारबाट अचार निकाल्दा सधैँ सुख्खा, सफा चम्चा प्रयोग गर्नुहोस्।
११ . तपाईँको घरमा बनाइएको खल्पीको अचारको मजा लिनुहोस्, एक रमाइलो नेपाली परिकार जसले परम्परागत नेपाली खाना वा स्वादिष्ट खाजाको रूपमा पूर्ण सन्तुष्टि दिनेछ।
सुझावहरू:
तपाईँ नेपाली काँक्रोको सट्टा नियमित काँक्रो प्रयोग गर्न सक्नु हुनेछ। तर यो त्यति टिकाउ हुने छैन।
तपाईँ आफ्नो स्वाद र प्राथमिकता अनुसार नुन, मसला, र खुर्सानीको मात्रा समायोजन गर्न सक्नुहुन्छ।
तपाईँले अचारलाई फ्रिजमा ६ महिनासम्म भण्डारण गर्न सक्नुहुन्छ। यो जति लामो रहन्छ, उति अमिलो हुन्छ । तपाईँ यसलाई लामो भण्डारणको लागि फ्रिज गर्न सक्नुहुन्छ।
तपाईँ अचारलाई साइड डिस, मसला वा खाजाको रूपमा प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ। यो भात, रोटी, परौठा, वा कुनै अन्य नेपाली परिकारसँग खान सकिन्छ ।
निष्कर्ष:
खल्पीको अचार एक परम्परागत नेपाली अचार हो जुन हिमालय क्षेत्रमा पाइने विशेष जातको काँक्रोबाट बनाइन्छ। यसमा स्वादिष्ट स्वाद पाइन्छ जसले तपाईँलाई आफ्नो खानामा रुचि बढाउन सहयोग गर्ने छ।
#जिएनबीबाट
श्रोत: आइएनएस-स्वतन्त्र समाचार
सुनिलमणि दाहाल का अन्य पोस्टहरु:
- हुँदैछ अमेरिकामा सरकार बन्द: के असर पर्छ?
- नवीन काफ्ले: हिमालयदेखि अमेरिकाको ‘बिग एप्पल’ सम्म
- यस्तो थियो रानी एलिजाबेथको ‘ह्यान्डब्याग’ को रहस्य
- बेलायतका नयाँ राजाले छोरा ह्यारीका सन्तानलाई किन दिएनन् राजकीय उपाधि ?
- दक्षिण भारतमा फैलदो ‘टमाटो फ्लू’
- टिकटकमा भाइरल हुने रहरले बढाएको हो त अश्लितता?
- ‘स्लगिङ’ लागु गरौं, इन्धन बचाऔं
- विदेशमा लुटिएको नेपालको यौवन
- ओलाङ्चुङ्गोला यात्रा: वालुङ समुदायको फुटुक पर्व
- व्यावहारिक, दवावरहित र निःशुल्क अमेरिकी शिक्षा
