फिचर

दक्षिण एसियाका लगभग अन्तिम घुमन्ते जातिमध्ये एक हो राउटे समुदाय। जंगलमा घुम्दै फिर्दै घुमन्ते जीवन बिताउने यो समुदायको छुट्टै संसार थियो। बाँदरको सिकार, कन्दमूललगायत जंगलमै उत्पादन हुने फलफूल खाएर जीविकोपार्जन गर्थे। जंगलमै भए पनि उनीहरू खुसी र बलिया थिए। लोभलालच गर्दैनथे। घुमन्ते आदिवासी जनजातिको अन्तिम र एक मात्र बचेको समुदाय राउटे समुदायको अलग्गै पहिचान थियो। आफ्नै राजा, आफ्नै सरकारको नीति नियमभित्र बाँच्थे।

जंगलमा काठका भाँडाकुँडा उत्पादन गरेर नजिकका गाउँमा अन्नसँग साट्दै उनीहरू आत्मनिर्भर बन्थे। आफ्नै चालचलन रीतिथिति र बोलीमा तटस्थ थिए।

यो समुदाय कर्णाली र सुदुरपश्चिम र लुम्बिनी प्रदेश आसपासका जंगलमा फिरन्ते जीवन बिताउँदै आफ्नो दैनिकी गुजार्दै आएको समुदाय हो। …

सरल स्वभाव र सबैसँग सजिलै घुलमिल हुन सक्ने स्वभावका कारण राउटे समुदायसँग पनि सहज रूपमा घुलमिल भएका व्यक्ति हुनुहुन्छ लालबहादुर खत्री। २०७५ असार १७ गते बाट सोसेक नेपालले सञ्चालन गरेको राउटे परियोजनामा लालबहादुर दम्पती जोडी शिक्षकका रूपमा कार्यरत हुनुहुन्छ।

बिहान उठेदेखि साँझसम्म राउटे समुदायवरिपरि रहने लालबहादुर र पत्नी दुर्गा खत्री राउटे समुदायको मनमै गढेका छन्। समुदायमा शिक्षिकाका रूपमा कार्यरत भइसकेपछि राउटे समुदायको रेखदेखदेखि सोही समुदायका बालबालिकालाई पढाउन लेखाउन व्यस्त हुनुहुन्छ। जंगलमा फिरन्ते जीवन बिताउँदै आएको राउटे समुदाय न त पढ्न मान्छ, न स्वास्थ्य उपचारमा विश्वास गर्छ । तर, पनि स्वास्थ्य उपचार, शिक्षा, सरसफााइ सिकाउने कुरामा अग्रसर हुनुहुन्छ खत्री दम्पती। यो …

जुम्लाको पातारासी गाउँपालिका ३ छुमचौरकी मनमाया (परिवर्तित नाम) ३३ वर्षकी हुनुभयो। दुई छोरा र एक छोरीकी आमा उहाँ चौथोपटक गर्भवती हुनुभयो। घरको पारिवारिक र आर्थिक अवस्था कमजोर भएकी उहाँको इच्छा चौथो सन्तान नजन्माउने थियो। त्यसैले गर्भपतन गर्न उहाँ नजिकैको हेल्थ पोस्टमा पुग्नुभयो तर सुरक्षित गर्भपतन गर्ने उहाँको आशा–निराशामा परिणत भयो। उक्त हेल्थ पोस्टमा न गर्भपतनसम्बन्धी औषधि थियो न त तालिमप्राप्त जनशक्ति नै। उहाँ निरास भई केही घण्टा हिँडेर एउटा मेडिकलमा पुगेर औषधि लिएर घर फर्किनुभयो।

उहाँ एक प्रतिनिधि पात्र मात्र हुनुहुन्छ। उहाँजस्तै कैयौँ गर्भवती महिला स्वास्थ्यको पहुँचमा नहुँदा र जथाभावी बाहिरको औषधि प्रयोग गर्दा पाठेघरलगायतका समस्या भोग्न बाध्य छन्।

नाम …

तनहुँको शुक्लागण्डकी नगरपालिका–११ निवासी विशाल पौडेल विसं २०६९ देखि ५ वर्षसम्म कतारमा सुपरमार्केटमा काम गरेर नेपाल फर्कनुभयो। विदेशमा काम गर्नुभन्दा स्वदेश फर्किएर उत्पादनमूलक व्यवसायमा लाग्ने उहाँको सोच थियो। सोचअनुरूप उहाँले स्वदेश फर्किएपछि केही गरौं भनेर साथीहरूसँग सल्लाह गर्नुभयो।

यस्तै, शुक्लागण्डकी नगरपालिका–८ का रूपबहादुर गोतामे पनि १ वर्ष कतार र ८ वर्ष दुबईमा काम गर्नुभयो। उहाँ पनि पाँच वर्ष अगाडि नेपाल फर्कनुभयो। नेपालमै केही गरौं भन्ने भावना थियो दुवैमा। पौडेल र गोतामको सोच मिल्यो र अन्य साथीसँग पनि सरसल्लाह भयो। शुक्लागण्डकी नगरपालिकाकै विभिन्न वडा घर भई विदेशबाट फर्किएका अन्य पाँच युवा र स्थानीय युवाको सहभागितामा वैशाखेघाट लाइभस्टक एग्रो प्रालि सञ्चालन गरे। …

दैलेखकी २७ वर्षीया गमता (परिर्वतित नाम) १० महिने छोराकी आमा हुन् । पहिलो नानी सानो छँदै उनी गर्भवती भइन् । त्यसैले उनले गर्भपतन गराउने निर्णय लिइन् । गर्भपतनका लागि औषधि पाइन्छ भन्ने सुनेकी गमताले आफूले पनि औषधि सेवन गरेरै गर्भपतन गराउन पाए हुन्थ्यो भन्ने चाहना राखिन् । श्रीमान्ले गर्भपतनका लागि केही औषधि ल्याइदिए । ती औषधि तोकिएको विधिअनुरूप सेवन गरिन् ।

औषधि सेवन गरेको केही घण्टापछि औषधि पसलेले भनेझैँ रक्तस्राव हुन थाल्यो । गर्भपतन भयोे भनेर ढुक्क थिइन् उनी । तर, लामो समयसम्म रक्तस्राव रोकिएन । कमजोरी महसुस भयो, रगत पनि अत्यधिक बग्यो । उनी भित्रभित्रै डराउन थालिन् । चिन्तित …

बर्दियाका क्षेत्र नं. १ का संघीय सांसद एवं पूर्वमन्त्री सञ्जय कुमार गौतम बर्दिया जिल्लाको सदरमुकाम गुलरिया नजिकै बबई नदीमा बन्दाबन्दै भत्किएको जब्दीघाटस्थित पुलमुनि आमरण अनसनमा बस्नुभएको छ। अनसनमा सांसद गौतमले जब्दीघाटको पुल निर्माण गरिनुपर्ने माग राख्नुभएको छ। यही वैशाख ३० गते जिल्ला प्रशासन कार्यालय बर्दियामार्फत प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालसमक्ष बर्दियाको विकास र यहाँका जनताका जनजीविकासँग सम्वन्धित विभिन्न १५ बुँदे माग राख्दै सांसद गौतम आमरण अनसन (सत्याग्रह) मा बस्नुभएको हो।

तराइको चर्काे गर्मी, बालुवा सहितको तातो हावाको प्रवाह नगरी बगरमा बसिरहेका सांसद गौतमको स्वास्थ्य अवस्था दिन–प्रतिदिन कमजोर हुँदै गएको छ। वरिपरि सर्वसाधारण दैनिक रूपमा रिले अनसनमा बसेर उहाँलाई सघाइरहेका छन्। नागरिकको शुभेच्क्षा …

हर्क राई काफ्लेपाटी देखि पाथीभरासम्मको पाँच किलोमिटर उकालोमा दौडिरहेका छन्। उकालो चढ्न नसकेर बिसौनीमा सुस्ताइरहेका यात्रुलाई हौस्याउँदै छन्। उनी भन्छन्, ‘हिँड्न गाह्रो भएको भए हामी छौँ नि !’

हर्कजस्तै पाथीभराको गुराँस संरक्षण क्षेत्रको मनमोहक उकालोमा लोकगीत घन्काउँदै यसरी यात्रुलाई भरोसा दिने मानव ट्याक्सीको संख्या सयौँमा छ। पूर्वी नेपालको लोकप्रिय धार्मिकस्थल पाथीभरा देवीको दर्शन गर्न हिउँदको सिजनमा दिनमा ८ देखि १० हजार यात्र पुग्छन्। शुक्रबार र मंगलबार त यो संख्या अझै बढ्छ।

ताप्लेजुङ सदरमुकाम फुङलिङ नगरपालिका– १० मा पर्ने पाथीभरा देवीका कारण पूरै मेची पहाडमा पर्यटकीय गतिविधि बढेको छ। तर, त्यहाँ पुग्न सुविधाजनक सडक छैन। ताप्लेजुङको सुकेटार विमानस्थलदेखि काफ्लेपाटीसम्मको १० किलोमिटर …