विचार

कर्णाली- चिन्नेलाई ‘श्रीखण्ड’ नचिन्नेलाई ‘खुर्पाको बिंड’ भन्ने उखान जस्तै नै हो। केही समयअघि संघिय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालयका एक लेखा अधिकृतसँग यो यात्रा सुरु हुन्छ- काठमाडौँको शंखमुलबाट। नयाँ वानेश्वरबाट हुँदै त्रिभुवन अन्तराष्ट्रिय विमानस्थल तर्फ काठमाडौँ–नेपालगञ्जको दिवा ३ वजेको बुद्ध एयर उडानका लागि ट्याक्सी भाडामा रु. ५ सय दिएर मित्रको डेरा हुँदै (पिकअप गर्दै) एयरपोर्ट लागिन्छ। त्यसै बेला अर्को एक सहउडान यात्री आफूलाई पनि तिनकुनेबाट लिफ्ट माग्छन् र एयरपोर्ट जान्छन्। तर नेपाली चलन/संस्कृति प्लेन आधा घण्टा ढिलो जेहोस् ३:३० मा उड्यो। ४:३० तिर नेपालगञ्ज उत्रियो। पूर्व तयारीका कारण सूर्खेतबाट भाडाको स्कोरपियो जिप नेपालगञ्ज विमानस्थल बाहीर हामीलाई गुडाउन तैयारी अवस्थामा रहेछ। …

संक्रमणकालीन न्याय भनेको कुन चराको नाउँ हो भनेर नेपालीले थाहा पाएका थिएनन्। जुन बेला नेपालमा माओवादी युद्ध शुरु भयो त्यसबेला माओवादी आफैलाई थाहा थिएन यो कुन चराको नाउँ हो। उसले सम्झेको थियो कि युद्धमा जो बलियो भयो उसले नै जित हासिल गर्छ र उसैको कुरा सुनिन्छ। मानिसलाई कसरी मार्ने भन्ने कुनै कानून हुँदैन र कुनै न्याय पनि हुँदैन। जसरी मार्न सकिन्छ मार्ने र जसरी बच्न सकिन्छ बच्ने भन्ने सिद्धान्त नै लागू हुन्छ भन्ने मात्र थाहा थियो।

हुन पनि इतिहासले सिकाएको पाठ पनि त्यस्तै थियो। जंगबहादुरले सत्तामा आउन कोत पर्वमा कतिको हत्या गरेका थिए। तर त्यसको कहिले पनि हिसाबकिताब भएन। भीमसेन …

विमती र नागरिक समाज माथिको दमन मानअधिकार उल्लघंनको एक प्रमुख प्रवृत्ति मध्ये पर्दछ । अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता र संघ संस्थामा हुने केही दमनहरू सशस्त्र द्वन्द्वसँग सम्बन्धित छन् । रूसको नयाँ कानुनले युक्रेनमा छेडिएको युद्धको बारेमा आलोचनात्मक तरिकाले उल्लेख गर्नलाई कडा रूपमा रोकेको छ। यसले गर्दा हजारौं प्रशासनिक र फौजदारी अभियोगहरू लगाइयो र दर्जनौं स्वतन्त्र मिडियाहरुलाई बन्द गरियो । इथियोपियामा अधिकारीहरूले स्वेच्छाचारी रूपमा मिडियाकर्मीहरूलाई गिरफ्तार गरे र यसले शान्तिको आह्वान गर्ने नागरिक समाजका संगठनहरूको प्रयासलाई छेक्यो ।

अन्य ठाउँमा भएका दमनहरूमा सरकारले सशस्त्र तवरमा सत्ताविप्लप गरी सत्ता हत्याएको छ । अफगानिस्तानमा तालिबान अधिकारीहरूले सन् २०२१ मा देश कब्जा गरेपछि उनीहरूबारे आलोचनात्मक रिपोर्टिङ …

-हेजोंग लिम

तथ्याङ्क, आर्थिक विकास गर्न र सामाजिक समस्याहरू समाधान गर्न योगदान गर्ने एक आधार हो । आम नागरिक र खासगरी आर्थिक गतिविधिमा संलग्न व्यवसायीहरूका लागि सरकारका सही तथ्याङ्कहरू जान्नु धेरै महत्वपूर्ण छ, किनकि उनीहरूले देशको आर्थिक वृद्धिलाई बढाई रहेका हुन्छन् । तथ्याङ्ककको मुख्य प्रयोगकर्ताहरू नागरिक नै हुन् । दक्षिण कोरियामा नागरिक समाजले यो विषयलाई मननगरी त्यहाँको कानुनमा परिवर्तन गरी खुला तथ्याङ्कलाई नीतिहरूको मुख्य धारमा ल्याउने अभियान चलाइरहेका छन् ।

खुला तथ्याङ्क कानुन २०१३ को कार्यान्वयन पछि कोरीयाली सरकारले प्रत्येक तीन वर्षमा खुला सरकार तथ्याङ्क गुरु योजना बनाइरहेको छ । यसले परिमाणात्मक तथ्याङ्कबाट गुणात्मक तथ्याङ्क जारी गर्ने परिवर्तित पद्धतिलाई दर्शाउँछ …

(२३ मार्च, भारतीय समाजबादी आन्दोलनका नेता डा. राममनोहर लोहियाको जन्म दिवसकाे सन्दर्भमा उहाँबारे स्व.प्रदीप गिरिले लेख्नु भएको लेखकाे पहिलाे भाग हिजाे बिहिबार प्रकाशन गरिएको छ । यो लेखको दोस्रो भाग हो । )

भारतीय स्वाधीनताले भीषण रक्तपात देख्न पर्यो । एक त राष्ट विभाजित भयो । दोस्रो, त्यस विभाजनको क्रममा लाखौं निरपराध भारतीय जनता निर्ममतापूर्वक मारिए। उनीहरू बेखबर भए । उनीहरू शरणार्थी भए । लोहियाले आजीवन आफूलाई प्रश्न गरे । त्यस किसिमको हिंसाको निमित्त को उत्तरदायी थियो ? विभाजन कसरी सम्भव भयो ? यस विषयमा लोहियाले एउटा अत्यन्त मार्मिक पुस्तक लेखेका छन् ‘भारत विभाजनका अपराधी’ । बृटिश साम्राज्यवाद विभाजनका निमित्त …

‘नेपाल विदेशीको चक्करमा परेको छ’ । यो यदाकदा नसुनिएको कुरा होइन । नेपालका बुद्धिजीविहरुले आफ्नो अन्तरवार्तामा यो कुुरा भन्ने गर्थे । तर यसपालि नेपालको एउटा बलियो राजनैतिक पार्टी नेकपा एमाललेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीबाट नै यो कुरा सुन्न पाइयो । हुन त यो देशमा विदेशीको चलखेल भइरहने कुनै नौलो कुरा होइन । तर औपचारिकरुपमा नै एउटा पार्टी नेता जो यो देशको पटकपटक प्रधानमन्त्री पनि भइसकेका छन्; उनलेनै ‘नेपाल भारतको दलाल हो’ भन्नु कम आश्चर्यजनक होइन । उनले यो कुरा फोकटमा बोलेका होइनन् होला ।
केपी शर्मा ओलीले यो आलोचना प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालमाथि लगाएका हुन् । उनले तोकेरै दुईटा कुरा गरेका …

(२३ मार्च, भारतीय समाजबादी आन्दोलनका नेता डा. राममनोहर लोहियाको जन्म दिवस हो । यसै सन्दर्भमा उहाँबारे स्व.प्रदीप गिरिले करिब ४५ वर्ष अगाडि लेख्नु भएको लेख प्रकाशन गरिएको छ । यो लेखको  पहिलो भाग हो । )

समाजवाद मूलतः अन्तर्राष्ट्रिय आन्दोलन हो । कुनै एउटा राष्ट्रविशेषको दायरामा समाजवादी आन्दोलन सीमित रहन सक्तैन। कार्ल मार्क्सले उहिले आह्वान गरेका थिए- ‘दुनियाका मजदुर एक हौं।

डा. राममनोहर लोहिया खुद अन्तर्राष्ट्रिय भाइचाराका अडिग समर्थक थिए। सम्पूर्ण संसारका निमित्त उपयोगी र सार्थक सिद्ध हुनसके मात्र समाजवादी राजनीति र सिद्धान्तको औचित्य प्रमाणित हुने छ भन्ने डा. लोहियाको विश्वास थियो । त्यसो हुँदा समाजवादी आन्दोलन र चिन्तनलाई भौगोलिक …

साइबर अपराधलाई सामान्य रुपमा कम्प्युटर वा इन्टरनेटको प्रयोग गरेर गरिने आपराधिक कृयाकलापहरू र कम्प्युटर, कम्प्युटर प्रणाली, कम्प्युटर नेटवर्क वा कम्प्युटर कार्यक्रमविरुद्ध लक्षित आपराधिक कृयाकलापहरू हुन् भनी बुझ्न सकिन्छ । यसलाई कम्प्युटर अपराध पनि भनिन्छ।

परम्परागत अपराध (समाजमा पहिले देखि नै अपराध वा कसुर भनी पहिचान गरी कानुनले रोक लगाएका कार्यहरू) हरु पनि यदि कम्प्युटर वा इन्टरनेटको माध्यमबाट गरिन्छ भने त्यसलाई पनि साइबर अपराध भनिन्छ । उदाहरणका लागि, जुवा खेल्ने कार्यलाई कानुनले रोक लगाएको छ र अपराधका रुपमा परिभाषित गरी सजायको व्यवस्था गरेको छ । इन्टरनेटको प्रयोग गरी जुवा खेलाउनु वा इन्टरनेटमा जुवा खेल्नु पनि अपराध हो र यसलाई धेरै देशहरूले …