साहित्य/कला/संस्कृति

द्रौपदी अर्थात् पाँच नाथकी अनाथिनी—२८

सत्यवतीलाई यदि महाभारतको कथा या इतिहासबाट पन्छाउने हो भने सम्पूर्ण महाभारत ग्रन्थ निरस हुनेछ। महाभारतका सम्पूर्ण राजकीय जीवनमा देखिएका जीवनका परिभाषाहरू फरक फरक तरिकाले बुझाउने कोसिस भएको छ। पारम्परिकरुपमा  खेलिने नयाँ नयाँ खेलहरूमा र  समयले खेल्ने नयाँ नयाँ नियतिको खेलका बारेमा बुझ्नका लागि सत्यवतीको जीवनलाई केलाएर हेर्दा नबुझिने छैन ……

करिब ६ दशकका राजासँग विवाह भएपछि मत्स्यगन्धा या योजनागन्धा सत्यवती भइन्। दरबारकी महारानी भइन्। दरबारमा रानी बनाएर ल्याउने भएपछि उनको नामाकरण सत्यवती भएको हुनुपर्छ। नत्र एउटा धीवरकी छोरी, त्यसमा पनि माछाको पेटबाट जीवित निस्किएकी, जसको नाम नै थिएन र उनको शरीरको गन्धका आधारमा नाम रह्यो …

द्रौपदी अर्थात् पाँच नाथकी अनाथिनी—२५

बादल या हुस्सूको बाक्लो पर्दाले कसैले पनि देखेनन्, ऋषिले आफ्नो तपस्याको बलले उनमा झन राम्री झन राम्री हुने आशीर्वाद दिए र चारकोशसम्मको माछाको गन्ध अब अत्तरको जस्तो बास्ना आउने बनाए। अचानक समागम भयो, बच्चा जन्मियो, झन राम्री भएर देखिई, शरीरमा माछाको गन्धको साटो अत्तरको बास्ना पो आउन थाल्यो।

वास्तवमा यो कुराको वर्णन गर्ने व्यक्ति तिनै योजनागन्धाका छोरा हुन् जो नदीको छेउमा रहेको टापुमा जन्मेका थिए, द्वीपमा जन्मेका थिए कृष्णवर्णका वयस्क ऋषिपुत्र जसलाई पराशर पुत्र भएकाले पाराशर कृष्ण भनियो र पछि उनले वेदको विन्यास गरेपछि वेदव्यास भनिएको हो। व्यासले पटक्कै ढाँटेका छैनन्। आफ्नी आमाका बारेमा पनि …

द्रौपदी अर्थात् पाँच नाथकी अनाथिनी-२४

द्रौपदीको जन्मका बारेमा विभिन्न मत राख्ने विद्वानहरू पनि छन् तर हामीले महाभारतले जे भन्छ, त्यसैलाई मान्नु पर्ने हुन्छ। द्वापर युगमा वा महाभारतकालीन युगमा अनेक तरिकाले पात्रहरूको जन्म भएको घटना वर्णित छ। जस्तो कि निषाद पुत्री मानिने, पछि महारानी अनि राजमाता भएकी मत्स्यगन्धा वा योजनागन्धा या सत्यवती जे भनौँ उनको जन्म माछाको पेटमा प्राप्त भएको मानिएको छ। उपरिचर वसुले जब सम्झिए कि मेरी पत्नीले आज ऋतुस्नान गरेकी छे, उनले तत्काल उनका लागि बच्चा पाउने व्यवस्था गर्न आफ्नू शुक्राणु चरामार्फत् पठाउँदा बिचमा बाजले झम्ट्यो र त्यो शुक्र नदीमा खस्यो। कुनै स्त्री माछाले त्यो निल्यो र गर्भिणी भयो। …

द्रौपदी अर्थात् पाँच नाथकी अनाथिनी—२१

सत्तामोहको स्वरुप कति कुरुप  हुँदो रहेछ भने त्यसले कसैलाई पनि बाँकी राख्दो रहेनछ। सत्ताको साझेदारी आफ्नैमा सीमित हुन्छ र आफ्नैलाई भौतिकरुपमा सफाया पारेपछि मात्र जसरी पनि सत्ताको साँचो आफ्नो हातमा पार्ने गरिँदो रहेछ। हामीले थाहा पाए देखिको इतिहासले पनि देखाएको प्रभाव र प्रमाण त्यही रहेछ। आजको इतिहासमा मात्र त्यो भएको देखेका छौँ र त्यसलाई आजको राजनीतिक विकृतिको रुपमा अथ्र्याएका छौँ तर जबदेखि मानव इतिहासमा नेतृत्वको अवधारणा पलायो र जसरी पनि आफ्नो समूह र अर्को समूहमाथि आधिपत्य कायम गर्ने लोभ पलाउन थाल्यो, त्यही बेलादेखि असहिष्णुता बढेको अनुभूत गर्न सकिन्छ। जङ्गलमा पशुहरुको राज्यमा शक्तिवानले कमजोरलाई जसरी पनि …