ज्ञानेन्द्र विवश

कलाअध्यापनबाट अवकाश पाए पनि कलाकार गोविन्दलालसिंह डङ्गोलले कलासिर्जनामा अवकाश लिनुभएको छैन। विगत पाँच दशकभन्दा बढी समयदेखि कलाकर्ममा संलग्न रहँदै आउनुभएका डङ्गोलको आज ७६ औं जन्मदिन हो। उहाँले लामो समयसम्म नेपालको पहिलो कला क्याम्पस ललितकला क्याम्पसमा अध्यापन कार्य गर्नुभयो। साथै सोही क्याम्पसमा क्याम्पस प्रमुखको जिम्मेवारी पनि बहन गर्नुभयो। कलाप्राध्यापन, कलासिर्जनाका साथ उहाँ घरैमा कलाकक्षा पनि लिने गर्नुहुन्छ। यसैबीच उहाँले तत्कालीन अधिराजकुमारी श्रुति राज्यलक्ष्मी शाहलाई चित्रकला सिकाउने कार्य पनि गर्नुभयो। उहाँका अनुसारपछि श्रुतिका छोरीहरूलाई पनि उहाँले नै चित्रकला सिकाउनुभयो।

काठमाडौंको लगनबहालस्थित ब्रह्मटोलमा उहाँको जन्म वि.सं. २००३ सालमा भएको हो। उहाँको बाल्यकाल त्यही टोलमा बित्यो। त्यो बेला उहाँका छिमेकी अग्रज कलाकार जीवरत्न शाक्य …

अग्रज कलाकार केशव दुवाडी नेपाली चित्रकला र कलाशिक्षाका एक मूर्धन्य एवम् गुरु कलाकारका रूपमा ख्यातिप्राप्त व्यक्ति हुनुहुन्थ्यो। उहाँ बाँचिरहनुभएको भए पर्सी मङ्सिर १२ गते १०१ वर्षको हुनुहुने थियो। उहाँको जन्म वि.सं. १९७८ सालमा भएको थियो भने २०५३ साल पुस १८ गते ७५ वर्षको उमेरमा उहाँको निधन भयो। नेपाली ललितकलाका लागि उहाँको निधन ठूलै दुर्घटना भए पनि त्यस दु:खद् घडीमा त्यतिबेला खासै हार्दिक समवेदनाको सामूहिक स्वर सार्वजनिक भएको पाइएन। शिक्षण अस्पताल, महाराजगञ्जको क्याविन नं. ३०४ मा इन्तु न चिन्तुको अवस्थामा उहाँ उपचारमा रहनुभयो। अचानक रिङटा लागेपछि उहाँको मस्तिष्कमा असर परेको थियो। लगभग दुई सातासम्म उहाँको अवस्था सुध्रिने बिग्रिने स्थितिका बीच गुज्रिरह्यो। …

नेपाली पौभाकलामा उदयचरण श्रेष्ठको नाम र काम यौटा अलग शैली र शिल्पका दर्बिलो स्तम्भका रूपमा लिइने गरिन्छ। कलाकार श्रेष्ठ नेपाली पौभाकलामा परम्परा र आधुनिक शैलीलाई सम्मिश्रण गर्ने कलाकारका रूपमा चिनिनुहुन्छ। पौभाकलामा शास्त्रीय मान्यतालाई स्थापित गराउँदै त्यसमा आफ्नो मौलिकता प्रस्तुत गर्ने कार्यमा पनि उहाँ त्यत्तिकै सफल र सशक्त सर्जक मानिनुहुन्छ। वि.सं. २०२१ सालमा काठमाडौंस्थित नरदेवीमा उहाँको जन्म भएको हो। उहाँका बुबाआमा बद्रीचन्द्र श्रेष्ठ र विष्णुदेवी श्रेष्ठ हुनुहुन्छ। हाल उहाँ स्वयम्भूमा बसोबास गर्नुहुन्छ।

आफ्नो बाल्यजीवन सम्झिँदै उहाँ भन्नुहुन्छ– ‘सुरुमा महेन्द्र आदर्श विद्याश्रममा पढ्थें।  त्यहाँ हप्ताको दुई कक्षा चित्रकला सिकाइन्थ्यो। त्यसै ताकादेखि म राम्रो ‘ड्रइङ’ बनाउँथेँ। पछि म नेपाल आदर्श मा. वि. मा …

कलाकार श्रीजनकुमार राजभण्डारी समसामयिक नेपाली कलाजगत्मा ‘एकेडेमिक’ शैलीलाई निष्ठापूर्वक पछ्याउँदै आएका सीमित कलाकारकामध्ये एक हुनुहुन्छ । जलरङ होस्, वा तेलरङ वा अन्य माध्यम नै किन नहोस्, कलाकार राजभण्डारी तिनमा एकदम सूक्ष्म र श्रमपूर्वक काम गर्नुहुन्छ । उहाँका ती कलाकृतिले नेपाली मन र माटोलाई प्रतिनिधित्व गर्दै आइरहेका छन् । ती चित्रलाई उहाँको मौलिक शिल्प–दक्षताको उदाहरण भनेर निकै प्रशंसनीय बटुल्दै आएको छ ।

काठमाडौंको अट्कोनारायणस्थानमा उहाँको जन्म वि.सं. २०१९ सालमा भएको हो । उहाँका बुबाआमा मोहनधर राजभण्डारी र गङ्गादेवी राजभण्डारी हुनुहुन्छ । आफ्नो समयमा उहाँका बुबाले विभिन्न किसिमका मूर्तिहरू बनाउनुहुन्थ्यो । उहाँ पनि सानैदेखि बुबाले बनाउनुभएका मूर्तिदेखि प्रभावित हुनुहुन्थ्यो । त्यसैले मूर्तिकलामा …