Home » विचार » Page 27
Category:

विचार

वनस्पति र मानवबीचको अन्तरक्रियासम्बन्धी अध्ययन गर्ने विज्ञानलाई ‘इथ्नोबोटनी’ भनिन्छ। कुनै पनि स्थान विशेषमा पाइने वनस्पतिहरूको तथ्य एवं तथ्याङ्क संकलित पुस्तकलाई ‘फ्लोरा’ भनिन्छ।

उपलब्ध भएजति सबै वनस्पति ‘औषधीय वनस्पति’ (जडीबुटी) को रूपमा प्रयोग हुँदैनन्। आधुनिक अनुसन्धानबाट स्थापित, परम्परागत अभ्यास (शास्त्रहरूमा उल्लेखित) एवं लोकजीवनमा औषधीको रूपमा प्रयोग हुने वनस्पतिहरूलाई मात्र जडीबुटीको रूपमा प्रयोग गरिन्छ।

परम्परागत अभ्यास (शास्त्रहरूमा उल्लेखित) एवं लोकजीवनमा औषधीको रूपमा विभिन्न जाति जनजाति विशेषले प्रयोग गर्ने वनस्पतिहरूको जैवरसायनिक औषधीय तत्त्वसँग तुलनात्मक अध्ययन गर्नुलाई ‘इथ्नोमेडिसिन’ भनिन्छ। हिजोआज आयुर्वेदीय ग्रन्थहरूमा उल्लिखित औषधीय वनस्पतिहरूको ‘इथ्नोमेडिसिनल’ पक्षको अध्ययन व्यापक रूपमा भइरहेको छ।

पृथ्वीमा लगभग १० लाख बढी जनावर र लगभग ५ लाखभन्दा बढी …

0 comment
0 FacebookTwitterEmail

स्टेपस्‌को घाँसे मैदानमा विचरण गर्ने अग्ला र बलिया घोडाको वेगवान गति देखेर लोभिएका प्रागैतिहासिक मानवले घरपालुवाकरण (डोमेष्टिकेसन) गर्दै सालीहोत्र (घोडा दाउने कला) को जब विकास गरे मानव जातिको इतिहासमा सामान्य राज्यहरूलाई साम्राज्यको सामर्थ्यमा माथि उठाउने पहिलो सामरिक सामर्थ्य यही अश्व शक्तिबाट प्राप्त भयो। सायद ऋगवेद पुरुष सुक्त (१०–९०–१०) मा वर्णित ‘तस्मादश्वा अजायन्त ये के चोभयादत:। गावो ह जज्ञिरे तस्मात् तस्माज्जाता अजावय:।।’ अर्थात् ‘पहिले, माथि र तल दुवैतिर दाँत भएका घोडा प्रकारका जानवर र त्यसपछि गाई, बाख्रा र भेडा जस्ता जनावरहरू उत्पन्न भए’ भन्ने वाक्यांशले घोडाको घरपालुवाकरणतर्फ इङ्गित गरेको मान्नु पर्दछ। स्वचालित यन्त्रको आविष्कार र प्रयोग नभएको त्यस युगमा स्थलमार्ग यातायातमा …

0 comment
0 FacebookTwitterEmail

महाकाली सन्धिमा हस्ताक्षर भएर कार्यान्वयनमा आएको दुई दशक भन्दा बढी भइसक्यो। त्यतिवेला जन्मेका युवायुवती आज तरुण भइसके। सन्धि पनि यही अवस्थामा पुगेको छ। तत्कालीन समयमा विरोध गर्ने बामदेव गौतम लोकेन्द्रबहादुर चन्द सरकारमा शक्तिशाली उपप्रधानमन्त्री हुँदा नै अनुमोदनसम्बन्धी दस्तावेज आदानप्रदान भएको थियो। आज पनि उनी प्रभावशाली नेता नै मानिन्छन्।
महाकाली नदीको हैसियत, पञ्चेश्वर आयोजना पश्चात् पानीको समान बाँडफाँट आदि विषयमा सरकारलाई मार्गदर्शन तथा यी विषयमा सरकारबाट हुने कामको अनुगमन गर्न संसदीय अनुगमन संयुक्त समिति गठन हुनुपर्नेमा जोड दिने माधवकुमार नेपाल प्रधानमन्त्री भइसके। तत्कालीन नेकपा एमालेद्वारा सन्धिका प्रावधान केलाएर अध्ययन गर्ने कार्यदलका संयोजक केपी शर्मा ओलीले पनि प्रधानमन्त्रीको जिम्मेवारी सम्हालिसके। उनी मात्र …

चक्रव्यूहमा नेपालको जलस्रोत: फर्केर हेर्दा
0 comment
0 FacebookTwitterEmail

लोकतन्त्र र सुशासन

सुशासन र राष्ट्र, सरकार, शासन, लोकतन्त्र/प्रजातन्त्र एक्कासि हैन क्रमश: प्रौढ हुँदै आएका अवधारणा हुन्। जनताको सर्वोपरिता र शासकीय शैलीसम्बन्धी यस्ता अवधारणा खोज्ने हो भने मानवसभ्यताका प्राचीन समयविन्दुसम्मै पुग्नुपर्छ।यिनलाई वर्तमान अवधारणासम्म ल्याइपुर्‍याउन अनेक चिन्तक, दार्शनिक र विचारकहरूले अनेक पटक निधार खुम्च्याएर तिनका दिमाग खियाएका छन्।डुक अईको शासनका मुख्यमन्त्री जी कान्जीले कन्फुसियससँग सोधेका थिए: “जनतालाई सम्मानकारी, बफादार, अध्यावसायी (उद्यमशील/लगनशील) बनाउन मैले के गर्नुपर्छ”। कन्फुसियसले भनेका थिए: “तिनलाई मर्यादापूर्ण व्यवहार गर्नुभए तिनीहरू सम्मानकारी हुन्छन्, मातापिता र जेठा जनसँग पुत्रवत् र आफूभन्दा कलिलासँग स्नेहशील भए उनीहरू बफादार हुन्छन्।सक्षमहरूलाई प्रवर्द्धन गरे र अक्षमहरूलाई पढाए/शिक्षित बनाए उनीहरू अध्यावसायी हुन्छन्” (ब्राउन, २०१८)।विद्वान् राजाले प्रजासँग …

चौथो अङ्गलाई कजाइँको छुट छ र?
0 comment
0 FacebookTwitterEmail

काठमाडौं उपत्यकाको दक्षिण–पश्चिम मातातीर्थक्षेत्रको एउटा डाँडालाई पर्यटकीय स्थलको रूपमा विकास गर्ने योजनाअनुसार केही वर्षअघि काम अगाडि बढाउने क्रममा बुद्धको मूर्ति स्थापना गर्ने भनी चन्दा संकलन गर्न थालियो। कुनै पनि धार्मिक आस्थासँग खासै सरोकार नभएको उक्त समूहले बुद्ध मूर्ति राख्ने सोच बनाउनुको अन्तर्य बुद्धको मूर्ति राख्ने भन्यो भने निर्माण कार्यमा चन्दा उठाउन सजिलो हुन्छ भन्ने मनसाय मात्रै थियो। चन्दा उठायो पनि तर पछि बुद्धको मूर्ति नभएर महादेवको मूर्ति राख्ने सोच बन्यो। बुद्ध वा महादेवको मूर्ति के राख्ने भन्ने सवालमा तिनीहरू दुबै धर्म–दर्शनसँग खासै लगाब राख्नेहरू भने थिएनन्। बुद्ध वा महादेवमध्ये जसको मूर्ति राखे पनि केही फरक नपर्ने सोच राख्ने अर्को समूह …

धर्मको बर्काेमा पर्यटनकाे खेला
0 comment
0 FacebookTwitterEmail

गत साता उत्तरप्रदेशमा भएका दुई गिरफ्तारीले भारतमा अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता जिवित छैन भन्ने स्पष्ट पारेको छ। वा इदी अमीनले एक पटक भनेको जस्तो भएको छ, ‘वाक स्वतन्त्रता त छ, तर अभिव्यक्तिपछिको स्वतन्त्रताको ग्यारेन्टीचाहिँ हामी दिन सक्दैनौं।’

के प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी र उत्तर प्रदेशका मुख्यमन्त्री आदित्यनाथको आलोचना गर्नु अपराध हो ? भारतीय संविधानको अनुच्छेद १९ ले अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताको ग्यारेन्टी गर्दछ, जुन ‘उचित प्रतिबन्ध’ को अधीनमा छ, यद्यपि यो आलोचना वा व्यंग्यमा लागू हुँदैन। गत साता उत्तरप्रदेशमा भएका दुई गिरफ्तारीले भारतमा अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता जिवित छैन भन्ने स्पष्ट पारेको छ। वा इदी अमीनले एक पटक भनेको जस्तो भएको छ, ‘वाक …

0 comment
0 FacebookTwitterEmail

व्यापक जनसमर्थनका साथ २०१९ मा श्रीलंकाको राजपाक्षे परिवार सत्तामा फर्किएको थियो। त्यही लोकप्रियता टिकाइराख्ने आकांक्षामा गलत आर्थिक सल्लाहको शिकार हुन पुगे राजपाक्षेहरू। धान्न नसकिने नीतिहरू अन्ततः असफल नै हुन्छन्।

 

श्रीलंकाको अर्थतन्त्रको अवस्था हाम्रो आँखा अगाडि देखा पर्दा इतिहासदेखि नै उच्च जीवनस्तर र स्थायित्वसहितको थियो। त्यस्तो अर्थतन्त्र कसरी ढल्यो भनेर जो कोही सोध्ने गर्छन्। श्रीलंकाको उपलब्धि दशकौं अगाडिदेखिको हो। यसको प्रतिव्यक्ति कुल गार्हस्थ्य उत्पादन ७० प्रतिशत थियो। जुन भारतको भन्दा बढी थियो र मानिसको औसत आयु पनि ७७ वर्ष थियो। जुन बंगलादेश, भारत र पाकिस्तानसँग तुलना गर्दा क्रमशः ७३, ७० र ६७ वर्ष थियो।

अहिले भने श्रीलंकाको अर्थतन्त्र कहीं अडिने …

0 comment
0 FacebookTwitterEmail

करिव डेढ वर्ष अघि निर्वाचित सरकारलाई बलपूर्वक हटाएर सत्ता हातमा लिएको दक्षिणपूर्वी एसियाली मुलुक म्यान्मार (बर्मा) को सैनिक सरकार (मिलिटरी जुन्ता) ले एकजना पूर्वसांसद सहित ४ जना लोकतन्त्रवादी नेताहरूलाई मृत्युदण्ड दिएको छ। प्रेसमाथि कठोर नियन्त्रण कायम राखिएको म्यान्मारमा सरकारद्वारा गरिएको यो नृशंस हत्याको दुखदायी समाचार त्यहाँ अझै पनि सक्रिय रहेका थोरै अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चार माध्यमहरूमध्ये एक बीबीसी रेडियोले गत सोमबारको प्रातकालीन समाचार बुलेटिनमा प्रसारण गरेको थियो।

बर्मेली सैनिक जुन्ताले ती ४ जना विपक्षी नेताहरूलाई कुन कारागारमा फाँसीमा झुन्ड्याइएको थियो भन्ने कुराको जानकारी गराएको छैन तापनि फाँसी दिइएकाहरूका आफन्तहरूलाई राजधानी याङ्गुनको कुख्यात इन्सेन कारागारको गेट अगाडि जम्मा हुने आदेश जारी गरिएकोले उनीहरूलाई …

0 comment
0 FacebookTwitterEmail

आम सेवाग्राहीले नेपालको  सार्वजनिक प्रशासन र कर्मचारीतन्त्रको नाम सुन्नासाथ मुन्टो बटार्छन्। पहिले आम जनताको मनमा इज्जत, शान र प्रतिष्ठाका साथ बसेको कर्मचारीतन्त्रसँग यतिबेला नागरिकको ठूलो गुनासो छ। दिनप्रतिदिन मुलुकी प्रशासन कमजोर र समस्याग्रस्त बन्नुका कारक तत्त्वहरू के हुन त? त्यसको पहिचान कसरी गर्ने? त्यसलाई सुधारको बाटो कसरी देखाउन सकिन्छ? यिनै प्रश्नमा केन्द्रित भएर स्वतन्त्र समाचार-आइएनएसले पूर्व सचिव  शारदाप्रसाद त्रितालसँग कुरा गरेको थियो। उहाँको भनाइमा सरकार सुध्रिए मात्र कर्मचारी सुध्रने र कर्मचारी सुध्रने वित्तिकै प्रभावकारी प्रशासनको विकास हुन्छ।  वि.सं. ०३७ सालमा कृषि विकास बैंकबाट सार्वजनिक सेवा प्रवेश गर्नुभएका त्रितालले नेपालको प्रशासनका विभिन्न क्षेत्रमा ३६ वर्षभन्दा वढी समय काम गर्नुभयो। २०७३ सालमा …

प्रशासन सुधारको जिम्मा अब जनताले लिनुपर्छः शारदा प्रसाद त्रिताल, पूर्व सचिव
0 comment
0 FacebookTwitterEmail

परलौकिक मोक्षको कामना गर्नेहरूले ईश्वर प्राप्तिलाई आफ्नो परम लक्ष बनाउने गरे झैं झण्डै आधा शताब्दी यता प्रजातन्त्र, समाजवाद र साम्यवाद बहुमत नेपालीको इहलौकिक मुक्तिको लक्ष बनेको देखिन्छ। नेपालका ठूला र पुराना राजनीतिक दलहरू यी नै दुई दार्शनिक विचारधाराका केन्द्रको वरिपर परिक्रमा गर्छन्। नेपालमा २००७ सालको क्रान्ति पछि राजनीतिक वृत्तमा सम्भवत सर्वाधिक वाचन गरिएका शब्दहरू हुन् ‘कांग्रेस’ र ‘कम्युनिष्ट’। उत्पत्तिगत हिसाबमा भन्नु पर्दा केवल यी दलका नाम चिनाउने शब्द वा दलहरूको नामकरण मात्र होइनन् दलीय व्यवस्था नै पश्चिमी विश्वमा उदीयमान बन्न पुगेको पुँजीवादी उदार लोकतन्त्र र त्यसको प्रतिवर्गीय वैचारिक गन्तव्य समाजवाद र साम्यवादी विचारधाराबाट अभिप्रेरित भएको देखिन्छ। उक्त विचारधारा र प्रभाव …

कुलीनतन्त्रीय रोमान्टिक नेतृत्व र परिवर्तनको आकाङ्क्षा 
0 comment
0 FacebookTwitterEmail
Independent News Service (INS)

सम्पर्क आदर्श मार्ग, थापाथली, काठमाडौँ
फोन  : 01-4102022 / 01-4102121
इमेल : freedomnews2022@gmail.com

सोसल मिडिया

प्रधान सम्पादक: तारानाथ दाहाल

© 2021 Freedom News Service Pvt Ltd. All rights reserved